Cao trào kháng Nhật cứu nước – Wikipedia tiếng Việt

Cao trào kháng Nhật cứu nước-Khởi nghĩa từng phần: là phong trào quần chúng Việt Nam nổi dậy chống đế quốc Nhật Bản sau ngày họ đảo chính lật đổ thực dân Pháp ở Đông Dương.

Bối cảnh lịch sử dân tộc[sửa|sửa mã nguồn]

Cuối năm 1944 đến đầu năm 1945, phe Trục liên tục thất bại trước phe Đồng minh trên nhiều mặt trận. Tháng 8/1944, thủ đô Paris bị chiếm lại, chính phủ bù nhìn Vichy bị sụp đổ, chính phủ chống phát xít Đức của tướng Charles de Gaulle lên nắm quyền. Tại Đông Dương, lực lượng Pháp theo phái Charles de Gaulle hoạt động ráo riết.

Tối 9/3 / 1945, Nhật Bản thực thi cuộc hòn đảo chính lật đổ Pháp trên toàn cõi Đông Dương. Ngay trong đêm đó, Hội nghị lan rộng ra Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương họp khẩn tại Đình Bảng ( Thành Phố Bắc Ninh ). [ 1 ]Sau khi độc chiếm Đông Dương, phát xít Nhật liền thi hành chủ trương mua chuộc phối hợp với những chủ trương đàn áp, khủng bố. Về chính trị, Đế quốc Nhật Bản dùng giải pháp công bố ” trao trả độc lập ” cho cơ quan chính phủ Đế quốc Việt Nam nhưng vẫn giữ nguyên cỗ máy quản lý của Pháp và thay người Nhật vào vị trí người Pháp. Các đảng phái, tổ chức triển khai chính trị theo Nhật chống Việt Minh thừa dịp lập ra khắp nơi. Người Nhật dùng cỗ máy tuyên truyền đồ sộ tiếp thị ý thức bài Pháp, theo Nhật. Mặt khác, họ kêu gọi quân đội tiến công vào những chiến khu, những cơ sở cách mạng của Việt Minh .Về kinh tế tài chính, Nhật Bản chiếm những cơ sở kinh tế tài chính của chính sách cũ, in giấy bạc mới tung ra thị trường, vơ vét tư liệu sản xuất, sản phẩm & hàng hóa, lương thực và cướp đoạt gia tài của dân chúng ; làm cho nền kinh tế tài chính Đông Dương bị kiệt quệ, đời sống người dân trớ trêu, cùng quẫn. Giá gạo ở Bắc Kỳ vào tháng 10 / 1944 còn là 1150 đồng / tạ, thì đến tháng 2 / 1945 đã là 1.000 đồng / tạ. Tình trạng đó đã dẫn đến nạn đói Ất Dậu 1945, làm gần 2 triệu người bị chết đói. [ 1 ]

Ngày 12/3/1945, Thường vụ Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương ra chỉ thị “Nhật-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” trước sự kiện đế quốc Nhật Bản đảo chính thực dân Pháp để độc chiếm Đông Dương. Chỉ thị nhận định cuộc đảo chính đã làm cho điều kiện khởi nghĩa chín muồi nhanh chóng. Đảng Cộng sản Đông Dương chủ trương phát động cao trào kháng Nhật mạnh mẽ và chuẩn bị cho tổng khởi nghĩa; đồng thời thay đổi hình thức tuyên truyền, tổ chức đấu tranh để thích hợp với thời kỳ mới: thời kỳ tiền khởi nghĩa.

Chỉ thị “Nhật-Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” đã nhận định rằng mặc dù tình hình chính trị khủng hoảng sâu sắc, nhưng điều kiện tổng khởi nghĩa ở Việt Nam và Đông Dương hiện nay chưa thật sự chín muồi. Vì:

• Tuy hàng ngũ Pháp ở Đông Dương hoang mang, tan rã đến cực điểm. Nhưng thế lực thống trị Nhật Bản về cơ bản vẫn ổn định.
• Các tầng lớp nhân dân đứng giữa tất nhiên phải qua 1 thời kỳ chán ngán những kết quả tai hại của cuộc đảo chính của Nhật, lúc đó mới ngả hẳn về phe Việt Minh, mới quyết tâm giúp đỡ lực lượng khởi nghĩa.
• Các lực lượng vũ trang vẫn còn lúng túng ở chỗ sửa soạn khởi nghĩa, chưa sẵn sàng chiến đấu, chưa quyết tâm hy sinh.

Tuy nhiên, thông tư đó cũng cho rằng có nhiều thời cơ tốt đang giúp cho những điều kiện kèm theo tổng khởi nghĩa mau chín muồi. Cao trào kháng Nhật sẽ là một cuộc tổng dợt và tiền đề cho tổng khởi nghĩa .
Phong trào đã diễn ra can đảm và mạnh mẽ, phong phú và đa dạng về nội dung và hình thức, tiến công Nhật tổng lực trên những mặt chính trị, kinh tế tài chính, quân sự chiến lược, văn hóa truyền thống … trên khắp những thành phố, thôn quê, và miền núi. Việt Minh ( khắp cả 3 vùng kế hoạch ) thực thi khởi nghĩa chống Nhật từng phần, lan rộng ra căn cứ địa, làm tiền đề tiến lên Tổng khởi nghĩa. Phong trào đã chiếm giữ được nhiều vùng to lớn từ tay Nhật, hình thành nhiều vùng địa thế căn cứ cộng sản, trong đó Khu Giải phóng Việt Bắc – gồm có Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang, và 1 số ít vùng ở Bắc Giang, Phú Thọ, Vĩnh Yên, Yên Bái – là to lớn nhất, và là địa thế căn cứ địa chính của toàn nước .Quân đội Nhật đã khỏe mạnh mở những cuộc càn quét, tiến công vào những vùng Việt Minh. Quân Việt Minh, những đội dân quân – tự vệ, du kích xã đã chống trả kinh khủng, bảo vệ căn cứ địa, tiêu biểu vượt trội là những trận đánh bảo vệ chiến khu Vần, chiến khu Hiền Lương, và chiến khu Trần Hưng Đạo. Tại những đô thị, những trào lưu đấu tranh của công nhân, học viên, viên chức dâng cao. Nhiều tổ chức triển khai công nhân cứu quốc được thiết kế xây dựng ở nhiều nhà máy sản xuất. Cao trào kháng Nhật hoạt động giải trí sôi sục trên cả nước. [ 1 ]

Nổi dậy từng phần[sửa|sửa mã nguồn]

Tại chiến khu Việt Bắc, liên tỉnh ủy Cao – Bắc – Lạng quyết định hành động nổi dậy cướp chính quyền sở tại ở những nơi đã đủ điều kiện kèm theo. Nước Ta Tuyên truyền Giải phóng quân và Cứu quốc quân phối hợp với nhân dân nổi dậy. Hàng loạt những xã, tỉnh, châu thuộc những vùng Cao Bằng, Bắc Cạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang đều bị Việt Minh chiếm giữ .Tại Bắc Giang, nhiều xã thuộc vùng Thượng Yên Thế, Hữu Lũng, Bố Hạ, Hòa Hiệp v.v., quần chúng nổi dậy biểu tình thị uy vũ trang, lập Ủy ban giải phóng. Việt Minh huy động hàng ngàn quần chúng kéo đi cướp vũ khí của lính đồn, nhiều tri huyện, tri phủ phải bỏ chạy. Toàn bộ huyện Hiệp Hòa, một phần Yên Thế, Phú Bình đều do quân nổi dậy trấn áp .Tại Thành Phố Bắc Ninh, sau đêm Nhật thay máu chính quyền Pháp, chi bộ Đảng của xã Trung Màu ( Tiên Du ) chỉ huy quần chúng khởi nghĩa lập chính quyền sở tại ở 2 xã Trung Màu và Dương Hút. Trong tình hình đó, tỉnh ủy TP Bắc Ninh chủ trương tăng cường công tác làm việc tuyên truyền đưa trào lưu quần chúng tiến lên. Do đó, chỉ trong tháng 3 và tháng 4, số hội viên Việt Minh trong tỉnh đã tăng lên hàng vạn người .

Tại Hưng Yên, đêm 11/3/1945, đội dân quân – tự vệ và du kích địa phương đã đánh đồn Bần Yên Nhân, cướp được toàn bộ vũ khí.

Hàng ngàn đảng viên cộng sản, cán bộ Việt Minh đang bị giam trong những nhà tù Nghĩa Lộ, Sơn La, Hỏa Lò ( TP. Hà Nội ), Buôn Ma Thuột, Hội An ( Quảng Nam ) … nhân thời cơ Nhật-Pháp bắn nhau và tình hình hỗn loạn đã đấu tranh đòi tự do, hoặc nổi dậy phá nhà lao, vượt ngục ra ngoài hoạt động giải trí .Tại Tỉnh Quảng Ngãi, ngày 11/3 / 1945, những đảng viên, cán bộ cộng sản đang bị giam trong trại tập trung chuyên sâu Ba Tơ, khi nghe tin Nhật hòn đảo chính Pháp, đã phá trại giam, cướp súng, xây dựng đội du kích Ba Tơ. Đây là đội du kích tiên phong của miền Trung do Đảng Cộng sản Đông Dương tổ chức triển khai, chỉ huy, trở thành lực lượng nòng cốt trong cuộc nổi dậy giành chính quyền sở tại ở Tỉnh Quảng Ngãi và những tỉnh khác .Tại Nam Kỳ, trong tháng 3 và tháng 4, thông tư của Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương chưa đến được, nhưng 1 số ít địa phương có trào lưu mạnh từ trước cũng có những hình thức đấu tranh chống lại nhiều quận trưởng, tỉnh trưởng, như ở Mỹ Tho .

Phá kho thóc cứu đói[sửa|sửa mã nguồn]

Khi trào lưu khởi nghĩa từng phần lên cao, cũng là lúc Bắc Kỳ, Bắc Trung Kỳ, diễn ra nạn đói trầm trọng do chủ trương vơ vét, tích trữ lương thực của Nhật và Pháp. Để xử lý nạn đói và thôi thúc trào lưu đi lên, Hội nghị Ban thường vụ Trung ương quyết định hành động thực thi phá kho thóc, xử lý nạn đói .Tại Bắc Giang, TP Bắc Ninh, hàng ngàn quần chúng đi phá kho thóc của Nhật, Pháp ; thu hàng ngàn tấn thóc chia cho nông dân. Tại Vĩnh Yên, Phúc Yên, hàng chục kho thóc bị phá. Tại Phú Thọ trong một thời gian ngắn có 14 kho thóc bị phá .Tại Tỉnh Ninh Bình, ngày 15/3 quần chúng những huyện Nho Quan, Gia Viễn đã phá 12 kho thóc, thu hàng trăm tấn thóc chia cho dân nghèo. Tại Tỉnh Thái Bình, trong tháng 3 và tháng 4, nhân dân những huyện Phụ Dực, Thư Trì, Tiền Hải, Vũ Tiên, Tiên Hưng đã thu 1.000 tấn thóc chia cho dân .Tại Thành Phố Hải Dương, nhân dân phá 39 kho thóc và lấy 43 thuyền gạo với 2000 tấn. Riêng những huyện phía Nam đã phá 26 kho thóc, thu 26 thuyền với > 1.000 tấn gạo. Tại Hưng Yên, Hòn Gai, HĐ Hà Đông, Sơn Tây, người dân phá kho thóc, gạo của Nhật .Tại ngoài thành phố TP. Hà Nội, người dân thực thi phá những kho thóc, gạo của Nhật ở phố Thành Phố Bắc Ninh, phố Lê Lợi, phố Phà Đen, thu hàng trăm tấn. Tại những tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, thành phố Hà Tĩnh, Quảng Bình cũng diễn ra nhiều cuộc phá kho thóc, cứu đói .Phong trào phá kho thóc, cứu đói dưới sự chỉ huy của Đảng Cộng sản Đông Dương là 1 trong những hình thức tập dượt quần chúng đấu tranh từ thấp đến cao, tích hợp đấu tranh kinh tế tài chính, chính trị, vũ trang, sẵn sàng chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa .

Đấu tranh ở thành thị và những khu công nghiệp[sửa|sửa mã nguồn]

Trong trào lưu phá kho thóc, công nhân và dân nghèo TP. Hà Nội cũng đi phá những kho thóc của Nhật. Công nhân bến cảng TP. Hải Phòng bí hiểm đốt phá những kho lương thực ở bến Sáu Kho, cho đồng bào vào lấy gạo. Công nhân mỏ Đông Triều chặn bắt tàu thuyền chở gạo của người Nhật, công nhân Hồ Chí Minh quyên góp gạo, tiền gửi ra Bắc giúp đồng bào cứu đói .

Phong trào công nhân đấu tranh tiến lên hình thức cao hơn, như phá hoại kế hoạch của Nhật, tự tạo vũ khí, cướp súng, đạn của Nhật cung cấp cho bộ đội du kích ở các chiến khu. Công nhân Hà Nội tổ chức cướp súng của Nhật ở Phà Đen, Ngọc Hà. Tại Quảng Yên, công nhân khởi nghĩa chiếm mỏ Mạo Khê, Tràng Bạch, Uông Bí. Tại các thành phố lớn như Hà Nội, Huế, Sài Gòn, công nhân tuyên truyền gây thanh thế cho Việt Minh. Nhiều hoạt động treo cờ diễn thuyết ở chỗ đông người, các rạp hát, trường học, ngã 3 đường trên tàu điện đã diễn ra ở Hà Nội. Tại đây, học sinh và thanh niên bất hợp tác với Nhật, không học tiếng Nhật, tổ chức những cuộc mít tinh, tuyên truyền tinh thần yêu nước tại Mễ Trì, chợ Canh, Chợ Láng. Thanh niên tổ chức tuyên truyền xung phong tại các trường Gia Long, Kỹ nghệ thực hành. Đông đảo giáo viên, học sinh đã hưởng ứng phong trào Việt Minh.

Tại Hồ Chí Minh và những tỉnh miền Nam, từ tháng 5 / 1945 Open trào lưu Thanh niên Tiền phong. Dưới hình thức hoạt động giải trí công khai minh bạch hợp pháp, tổ chức triển khai, tập hợp, rèn luyện quần chúng yêu nước, sẵn sàng chuẩn bị đón thời cơ khởi nghĩa. Chỉ vài tháng sau, ở Hồ Chí Minh và miền Nam Nước Ta có hàng vạn người tham gia tổ chức triển khai Thanh niên tiền phong. Đến ngày 22/8 / 1945, Đoàn Thanh niên Tiền phong ra công bố đứng trong Mặt trận Việt Minh và trở thành 1 lực lượng quan trọng của Việt Minh trong những ngày khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám giành chính quyền sở tại ở Hồ Chí Minh và miền Nam Nước Ta .

1. ^ a b c Nguyễn Quang Ngọc 2006, Chương X – Nước Ta trong những năm 1930 – 1945, Tiến trình Lịch sử Nước Ta, TP. Hà Nội, Giáo dục đào tạo, Tr. 292 – 294

1. Cao trào kháng Nhật cứu nước tiến tới tổng khởi nghĩa tháng 8 năm 1945link hỏng] – Trường Đại học Đồng Tháp – Bộ Giáo dục và Đào tạo
2. Chỉ thị của Ban Thường vụ Trung ương Đảng, Văn kiện Đảng toàn tập, tập 7, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Tr.369 – 371
3. Nguyễn Quang Ngọc 2006, Chương X – Việt Nam trong những năm 1930-1945, Tiến trình Lịch sử Việt Nam, Hà Nội, Giáo dục, Tr.292-294

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://suanha.org
Category : Ngoại Thất