4 dáng cây cơ bản của cây cảnh

1. Dáng trực:

Cây có dáng đứng thẳng. Trong vạn vật thiên nhiên, những cây này được sống và tăng trưởng trong điều kiện kèm theo thuận tiện, không bị phong ba bão táp, lũ quét, sét đánh. Đất đủ điều kiện kèm theo cho rễ cây hoặc trồng giữa thành phố .
Hình 1 : Bonsai dáng trực

Đưa dáng này vào cây cảnh phải được nghệ thuật hóa. Cây đứng thẳng là nhìn tổng thể. Nét cơ bản là đối chiếu gốc và ngọn hình thành một đường thẳng đứng hoặc gần thẳng đứng. Còn thân tuyệt đối không bao giờ được thẳng tuột. Thẳng tuột là xấu, thậm chí từ gốc đến ngọn cũng không một đoạn nào được thẳng đuỗn như khúc luồng. Dáng trực của cây thế Việt Nam gốc có thể trồng thẳng đứng hoặc hơi nghiêng một chút cho thêm phần sinh động. Thân phải khúc khuỷu uốn lượn, nhiều khi xuất hiện nét đột biến ngoạn mục. Nhưng bao giờ đường nét cũng phải dứt khoát, không ngập ngừng do dự. Trong cây cảnh, thế cây là thế người. Cây trong thiên nhiên thì nhiều cây thẳng tuột, nhưng cây cảnh thì hoàn toàn không được. Bởi vì con người dù được sống trong điều kiện thuận lợi đến đâu cũng không phải cứ tự nhiên mà tuồn tuột nên người. Nhất định phải gặp trắc trở. Những người có ý chí, biết vận động tự thân, biết vượt qua mọi khó khăn, cản trở để vươn lên theo lý tưởng cao đẹp mới thành đạt và mới là con người đáng ngưỡng kính.

Thân cây cũng nói lên sáng tạo độc đáo đấu tranh : muốn trực thẳng phải đấu tranh ( đấu tranh bản thân, đấu tranh xã hội, đấu tranh vạn vật thiên nhiên ), có đấu tranh mới trực thẳng được .
Dáng trực của cây còn biểu lộ những con người có bản lĩnh, có khí tiết anh hùng quật cường .
Mấy ngàn năm lịch sử vẻ vang là mấy ngàn năm dân tộc bản địa ta phải đấu tranh gan góc và cực kỳ dũng mãnh để sống sót và vươn lên thắng lợi. Vì vậy dáng trực của cây cảnh Nước Ta là nhiều thế nhất .
Trong cây cảnh cổ, các dáng xiêu, hoành, huyền ít thế hơn .

2. Dáng xiêu

Cây có dáng đứng nghiêng. Trong vạn vật thiên nhiên, những cây gặp trắc trở bị thiên tai, địch họa quật đổ nghiêng. Nhưng cây vẫn sống và vươn lên. Đưa dáng cây này vào cây cảnh thẩm mỹ và nghệ thuật ý niệm nêu gương những con người có sức sống và có ý thức đấu tranh để sống sót. Thí dụ thế “ Bạt phong hồi đầu ”. Về thẩm mỹ và nghệ thuật, cây dáng xiêu còn có nét đẹp mềm mịn và mượt mà, nhã nhặn, bay bướm, thơ mộng .Hình 2 : Cây sanh dáng xiêu

3. Dáng hoành

Cây có dáng nằm ngang mặt chậu. Ngoài trong thực tiễn có những cây điều kiện kèm theo sống khó khăn vất vả hơn cây dáng xiêu. Có thể lớp đất sống mỏng mảnh hẹp, rễ cây không ăn sâu, ăn xa được. Kết cấu đất không chắc, trời mưa, nước thoát chậm khiến đất bị nhũn. Trận bão đã quật đổ nằm hẳn xuống mặt đất. Thê mà cây vẫn sống, vẫn nảy cành, vươn ngọn. Hoặc cây mọc từ vách núi vươn ngang ra thành dáng hoành. Sống bám đá cheo leo như vậy mà cây đã thắng cả giông tố để sống sót và vươn lên. Ngọn luôn hướng về nền tảng cội nguồn .
Hình 3 : Mai chiếu thủy dáng hoành
Đưa dáng cây này vào cây cảnh, ông cha ta muốn ca tụng những con người đầy ý chí, đầy nghị lực vượt lên trên thực trạng xấu số, sống ngoan cường .Về nghệ thuật và thẩm mỹ, dáng cây này khác thường, khá ngoạn mục. Để cho cây được cân đối, cân đối, ngoài các cành khác, thường có một cành vươn cao thẳng lên trời gọi là cành nghinh phong ( đón gió ) và một cành buông thấp xuống dưới miệng chậu gọi là cành chiếu thủy ( soi nước ). Hai cành này đều phóng nhiều tầng thật thoáng .

4. Dáng huyền

Cây có gốc trong chậu nhưng thân cây trườn qua mép chậu đổ xuống phía dưới đáy chậu .

Hình 4 : Cây Sanh dáng huyền
Trong vạn vật thiên nhiên, những cây này phải sống trong thực trạng nghiệt ngã nhất. Có thể nói trọn vẹn không có một chút ít thuận tiện, chỉ có khó khăn vất vả xấu số. Cây đã mọc ở sườn núi đá, không có đất ăn, rễ cây phải tự tiết ra axit tàn phá đá từ từ từng tý, từng tý một, kiên trì bám hốc đá mà sống. Trong khi vạn vật thiên nhiên lại luôn gieo tại họa : nắng lửa, mưa ngàn, bão tố, lũ quét … kinh khủng. Cây bị bật gốc, đổ dốc ngược ngọn theo dốc núi. Thật là kỳ diệu, chỉ có sức sống tự thân trong cây mà gốc cây vẫn bám chắc được vào vách núi, sống treo lơ lửng giữa trời mây, vấn xanh tốt, vẫn vươn lên và quay ngọn về phía gốc ( cội nguồn sinh ra )

Đưa dáng cây này vào chậu, nâng niu trân trọng đặt lên đôn, cây cảnh nghệ thuật như khắc họa một lời tuyên ngôn: con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam tuyệt vời can trường, bất diệt và cũng lãng mạn vô cùng.

Về thẩm mỹ và nghệ thuật, dáng huyền là kỳ dị nhất, nhìn thơ mộng nhất. Điệu đi của cây quyến rũ, duyên dáng. Cây cành buông thả tự nhiên, không gò bó. Các chi hoàn toàn có thể có hai ba tầng, thoáng đạt, phóng khoáng, không gò và bông tán. Ngọn lượn ngoặt lên hướng về phía gốc. Toàn cây trông thật yểu điệu, duyên dáng. Chẳng thế thời xưa Lý Bạch trên đường vào Ba Thục thấy một cây tùng già lộn ngược, tựa vào vách đá đẹp quá đá thốt lên : “ Khô tùng đèo quải ỷ tuyệt bích ”. Một biến cố vạn vật thiên nhiên sụt lở đất đá giật mình tạo nên cây tùng dáng huyền, đó là nét kỳ lạ, đỉnh điểm của vẻ đẹp .
Như vây, cây cảnh chỉ nên quy vào bốn dáng cơ bản : trực hoặc gần trực cũng gọi là trực, xiêu nhiều, xiêu ít cũng chỉ là xiêu, hoành thì rõ rồi, tất yếu không cứ phải hoành hẳn, còn huyền nhiều, huyền ít, lượn gập thế nào cũng là huyền. Ngoài ra, còn có những cây ghép dáng. Cách gọi tên là gọi cả hai dáng, nhiều lúc hoàn toàn có thể thì gọi cả tên thế trước. Thí dụ :Cây có hai thân xiêu gọi là dáng tuy nhiên xiêu. Hai thân xiêu về một phía chứ không ai chơi hai thân xiêu về hai phía thành hình chữ V, nhìn không vào mắt. Nếu cây lớn cao hơn cây bé cái đầu thì gọi là huynh đệ tuy nhiên xiêu .
Cây có một thân trực ( cao hơn ), một thân xiêu ( ngắn hơn ) gọi là dáng trực xiêu .
Ít ai chơi thân trực hoành tạo một góc vuông dựng nhìn thô cứng .
Cây có một thân xiêu, một thân hoành ( nêú ngẵn hơn thân xiêu ) gọi là dáng xiêu hoành .
Cây có hai thân hoành gọi là dáng tuy nhiên hoành. Thường chỉ chơi hai thân hoành một phía, ít ai chơi hai thân hoành hai phía tạo thành một đường thẳng nằm ngang chậu, không đẹp .

Cây có một thân trực (thấp), một thân huyền dài hơn gọi là dáng huyền.

Cây có một thân xiêu, một thân huyền ( nên dài hơn thân hoành ) gọi là dáng hoàng huyền .
Cây có hai thân huyền gọi là dáng tuy nhiên huyền, thường chơi hai thân huyền về cung một phía, ít ai chơi hai thân huyền đối phía với nhau .
Như vậy, người làm cây cảnh đẹp cần có con mắt nghệ thuật và thẩm mỹ sao cho “ thích mắt ta ra đời người ”

Source: https://suanha.org
Category : Ngoại Thất