Thú Chơi Cây Cảnh Của Người Việt

Chơi hoa cây cảnh là một nếp văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử của dân tộc bản địa ta, ban đầu thú chơi này chỉ dành cho những mái ấm gia đình quyền quý và cao sang, phong phú, ngày này thú chơi hoa cây cảnh đã thông dụng đến nhiều những tầng lớp, đặc biệt quan trọng là những tình nhân vạn vật thiên nhiên, hướng tới cái đẹp .
Nhìn một chậu hoa cây cảnh, ta sẽ thấy một tập trung chuyên sâu toàn vẹn hay một phần ngoài hành tinh. Trong cái nhìn tổng thể và toàn diện, ta sẽ thấy được cái hùng vĩ của một cây đại thụ trong vạn vật thiên nhiên. Ngoài ra còn cảm nhận được mối giao hòa giữa vạn vật thiên nhiên và con người, bộc lộ triết lý con người hoàn toàn có thể hoàn thành xong vạn vật thiên nhiên chứ không hề phát minh sáng tạo vạn vật thiên nhiên .
Để có những chậu hoa cây cảnh thứ nhất phải lấy cây từ nơi hoang dã như sung, si, thông, trắc … và hoàn toàn có thể cấy ghép ở vườn, hay trồng vào chậu như khế, me, tùng, mai …

Cây Si Bon Sai – Ảnh sưu tầm

Những nghệ nhân đầy tận tâm với nghệ thuật và thẩm mỹ cây cảnh gật đầu từ 10 – 20 năm để hoàn hảo một cây thế với những nguyên tắc tạo hình tỉ mỉ và khắt khe. Gây dựng một chậu cây cảnh không phải thuận tiện ai cũng làm được, huống hồ là cả một vườn cảnh. Mỗi người có cách cảm nhận khác nhau và vì vậy bồn cảnh cũng có những mẫu mã khác nhau. Người lớn tuổi tính tình mô phạm, thích mẫu mã chịu tác động ảnh hưởng của Nho giáo, biểu lộ những thế cây : Phúc – Lộc – Thọ, ngũ phúc, phu tử, mẫu tử, huynh đệ, bạn hữu … Người trẻ tuổi thì thích phóng khoáng, lãng mạn thì tạo thế cây hoành, thế cây nằm ngang hoặc trễ đổ như dòng thác .
Chơi hoa cây cảnh, người xưa chú trọng đến bốn yếu tố : nhất hình, nhị thế, tam chi, tứ diệp. Chính vì thế, ta thấy cây cảnh uốn lượn thành 3 tầng, 4 đoạn thân, 5 chùm nhánh là để tượng trưng cho tam cương ( quần thần, phu tử, phu phụ ), ngũ thường ( nhân, lễ, nghĩa, trí, tín ), tam tòng ( tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử ) và tứ đức ( công, dung, ngôn, hạnh ) .
Các nghệ nhân còn phát minh sáng tạo ra nghệ thuật và thẩm mỹ chơi hoa cây cảnh với đặc tính nhân cách hóa cây thành những con vật thân thiện trong vạn vật thiên nhiên như : hươu, nai, ngựa … đến những loài vật có hình tượng như : cá hóa thành rồng, bộ rễ với nét rồng, thường gặp nhất là thế rông lên ( thăng long ), rồng xuống ( giáng long ) hay thế rồng bay …
Chơi hoa cây cảnh lên đến triển khai xong khi người xưa lấy 10 cây hoa cảnh giáng thế ( thập toàn ) tạo thành 3 bộ chính làm cốt lõi cho nghệ thuật và thẩm mỹ cây cảnh. Đó là tứ linh, tứ quý và tam đa .
Tứ linh gồm 4 loại cây : đa, sung, sanh, si ứng với tứ hình trong động vật hoang dã : lông, lân, quy, phượng. Đây là những cây gỗ lưu niên cùng họ hàng ruột thịt với nhau, chịu được nắng mưa mà vẫn 4 mùa xanh tươi, nhân giống thuận tiện ( giâm, chiết, ghép … ) .
Bộ tứ quý gồm : tùng, trúc, cúc, mai ứng với tứ bình, hợp với tứ thời ( xuân tùng, hạ trúc, thu cúc, đông mai ) bộc lộ ước vọng niềm hạnh phúc vĩnh cửu của con người .

Bộ tam đa gồm 3 bộ cây: sung, lộc vừng, vạn thọ, ứng với Phúc – Lộc – Thọ.

Thú chơi hoa cây cảnh nước ta có từ thời thời xưa, hầu hết là những tầng lớp thượng lưu, chơi để dưỡng tâm, dưỡng thần, hạn chế dục vọng. Cũng không ít người dùng cây cảnh để tô vẽ thêm đời sống giàu sang, quyền thế của mình. Thời phong kiến, nghệ thuât chơi cây cảnh từ dân gian đến chốn cung đình không ít chịu tác động ảnh hưởng phe phái cổ xưa Trung Quốc. Theo phe phái này, cây cảnh bất luận loại gì cũng phải mang hình dáng của những con vật quý và hiếm như : Long, Lân, Quy, Phượng tượng trưng cho quyền lực tối cao, thành đạt, sống lâu, phong phú. Mỗi tư thế của mỗi con vật cũng hàm chứa những tham vọng riêng. Thế “ Thần long bái vĩ ”, thế “ Mãnh hổ giáng lâm ” biểu lộ sự mơ ước có sức mạnh, tóm gọn quyền lực tối cao, làm ra sự nghiệp lớn lao. Thế “ Phượng hoàng đăng sơn ”, thế “ Bạch hạc đơn vũ ” nói lên niềm khao khát tự do, thanh nhà, niềm hạnh phúc. Ngoài những thế, dáng cây cảnh nói trên, còn có nhiều thế, dáng khác do nghệ nhân tự tạo để ký thác tham vọng của mình .

Ngày nay, người chơi hoa cây cảnh chạy theo phe phái cây cảnh Hà Lan, Nhật Bản. Do vậy, phe phái cây cảnh cổ xưa không còn chiếm vị thế duy nhất. Theo những phe phái, cứ để cây cảnh tăng trưởng tự do, tự nhiên. Tuy vậy, muốn cho cây có bộ nền tảng mê hoặc, Trụ sở cân đối, có thư thế đạt đến thẩm mỹ và nghệ thuật tuyệt vời và hoàn hảo nhất thì cũng phải cần đến bàn tay điêu luyện của nghệ nhân giàu óc tưởng tượng và giàu lòng kiên trì, nhẫn nại .
Một cây cảnh đẹp rất chú trọng đến bộ nền tảng. Từ bộ gốc rế hòa giải, cân đối có sẵn, người chơi cây cảnh sẽ gửi gắm tâm tư nguyện vọng, tình cảm của mình qua cách tự tạo ra những thế cây. Nhiều thế cây khá thông dụng lúc bấy giờ như : thế “ Trực cảm ” tượng trưng cho đức tính ngay thật, liêm khiết, bộc trực ; thế “ Huyền nhai ” biểu lộ tâm hồn thoáng đãng, lãng mạn, phong phú ; thế “ Xiêu phong ”, “ Hoành phi ” chỉ ý thức vươn lên, quyết không khuất phục trước đấm đá bạo lực. Nói chung, cũng như cây cảnh theo phe phái cổ xưa, mỗi thế cây đều bộc lộ một tính cách độc lạ riêng. Tùy tâm tính của mỗi người chơi mà chọn dáng cây sao cho thích hợp .
Giới chơi hoa cây cảnh, ngoài kỹ thuật lão hóa, thu gọn dáng cây, họ còn lắp ghép cây cảnh vào đá núi, sinh vật biển, gốc cây khô … để tạo ra một khoảng chừng vạn vật thiên nhiên thơ mộng đầy ấn tượng như : cảnh cây đa bến cũ, hang động sầm uất, ghềnh đá cheo leo, miền quê yên ả … Tất nhiên để việc lắp ghép đạt đến nghệ thuật và thẩm mỹ tuyệt vời yên cầu nghệ nhân phải có trình độ nghệ thuật và thẩm mỹ cao, óc tưởng tượng phong phú và đa dạng .
Qua thú chơi hoa cây cảnh, ở chừng mực nào đó ta hoàn toàn có thể nói, con người đã phát minh sáng tạo ra cảnh sắc vạn vật thiên nhiên sinh động và mê hoặc. Thật là mê hoặc, sau những giờ phút lao động cực nhọc, ngồi bên ly trà xanh bốc khói, ngắm nhìn cảnh sắc vạn vật thiên nhiên thơ mộng được thu hẹp trong chậu cảnh cây mini đặt trên bàn nước, sẽ thấy tâm hồn thanh thản, phiêu bồng .

Vào những ngày giáp tết cổ truyền dân tộc, cây cảnh đủ loại, đủ cỡ, mang nhiều dáng vẻ độc đáo xuất hiện rải rác trong khu chợ hoa muôn màu, muôn sắc, ngọt ngào hương thơm, thu hút đong đảo dân chơi cây sành điệu từ các nơi đến thưởng lãm.

Nghệ thuật chơi hoa cây cảnh ở nước ta nói chung tuy có ảnh hưởng tác động những phe phái Nhật Bản, Hà Lan, Trung Quốc … nhưng vẫn giữ được truyền thống van hóa độc lạ của dân tộc bản địa. Chơi cây cảnh dù là phe phái tân tiến hay cổ xưa vẫn là thú chơi giàu sang, thanh nhã, vừa có tính nghệ thuật và thẩm mỹ và mang ý nghĩa triết lý thâm thúy .
Qua thú chơi hoa cây cảnh, con người đã gửi gắm vào đó tình yêu quê nhà xứ sở, đồng thời biểu lộ ý chí vươn tới những giá trị Chân – Thiện – Mỹ .

Source: https://suanha.org
Category : Ngoại Thất