Sơ đồ tổ chức Bộ máy nhà nước thời Lê sơ như thế nào? Có những ưu, nhược điểm gì?

1. Lịch sử hình thành và phát triển nhà Lê Sơ

Nhà Lê Sơ đã ghi tên mình vào lịch sử dân tộc Việt Nam bằng thắng lợi oanh liệt của Lê Lợi trước quân Minh. Sau ” Bình Ngô đại cáo “, kỉ nguyên mới của nước Đại Việt mở màn, kỉ nguyên của triều đại Lê Sơ – một trong những triều đại bùng cháy rực rỡ nhất của nền phong kiến Nước Ta. Có thể chia triều Lê Sơ thành 3 tiến trình :

Giai đoạn thứ nhất: 1428 – 1459, với 4 triều vua: Lê Thái Tổ (1428 – 1433), Lê Thái Tông (1434 – 1442), Lê Nhân Tông (1453 – 1459), Lê Nghi Dân (1459).

Lê Lợi – Thủ lĩnh tối cao của nghĩa quân Lam Sơn cũng là vị vua đầu tiên mở đầu triều đại Lê Sơ đã nhanh chóng triển khai công việc quản lý đất nước thời hậu chiến, khắc phục hậu quả chiến tranh.

Bạn đang đọc: Sơ đồ tổ chức Bộ máy nhà nước thời Lê sơ như thế nào? Có những ưu, nhược điểm gì?

Năm 1433, Lê Thái Tổ mất. Thái tử Nguyên Long lên nối ngôi ( vua Lê Thái Tông ). Đại Tư đồ Lê Sát, Tư khấu đô Tổng quản Lê Ngân phụ chính. Với thời hạn, lần lượt Lê Sát rồi Lê Ngân đều “ mắc tội chuyên quyền ” “ làm trái đạo ”, … rồi bị tội chết. Lê Thái Tông trực tiếp nắm quyền .
Năm 1442, Lê Thái Tông mất, Thái Tử Bang Cơ mới 2 tuổi lên ngôi ( Vua Lê Nhân Tông ). Tuyên từ Thái hậu Nguyễn Thị Anh nhiếp chính. Triều đình Lê liên tục cảnh lục đục, rối loạn. Nhiều công thần bị giết. Đám quan triều tham ô, hối lộ, … 11 năm sau ( 1453 ), Nhân Tông nắm quyền lực tối cao, nỗ lực vãn hồi tình hình thì lại xảy ra cuộc chính biến năm 1459 do Lê Nghi Dân đứng đầu. Mẹ con vua Lê Nhân Tông bị giết. Lê Nghi Dân tự lập làm vua. Tám tháng sau, Nguyễn Xí, Đinh Liệt, … những công thần, tướng lĩnh thời Lam Sơn nổi binh phế truất Nghi Dân, đưa nhà vua Lê Tư Thành 14 tuổi lên ngôi .

Giai đoạn thứ hai: Từ khi Lê Tư Thành lên ngôi (tức Lê Thánh Tông: 1460 – 1497) rồi đến Lê Hiến Tông (1498 – 1504).

Triều Lê Thái Tông liên tục triển khai hàng loạt việc làm cải tổ, củng cố bộ máy hành chính vương quốc. Nhiều việc làm được triển khai dưới triều đại của Lê Thánh Tông, đã ghi vào lịch sử dân tộc dân tộc bản địa kèm với chữ Hồng Đức – niên hiệu thứ hai và lâu nhất của triều vua này ( 1470 – 1497 ) như đê Hồng Đức, map Hồng Đức, giáo dục Hồng Đức, luật Hồng Đức, quan chế Hồng Đức, thơ văn Hồng Đức, … Chiếm hơn một phần ba thời hạn thời kỳ Lê Sơ, quá trình trị vì của Lê Thánh Tông được coi là thịnh trị nhất không riêng gì của thời Lê sơ mà còn có vị trí điển hình nổi bật về kiến thiết xây dựng quốc gia và phục hưng dân tộc bản địa trong lịch sử dân tộc những vương triều phong kiến Nước Ta .

Giai đoạn thứ ba: 1504 – 1527, là giai đoạn suy yếu của triều đình Lê Sơ.

Chỉ gần một phần tư thế kỉ của thực trạng tranh quyền đoạt lợi giữa những phe phái ( giữa đồng đội trong hoàng tộc, giữa hoàng tộc và ngoại thích, … ) đã lần lượt ném lên ngai vàng những “ vua quỷ ” ( Lê Uy Mục 1505 – 1509 ), “ vua lợn ” ( Lê Tương Dực 1510 – 1516 ), Lê Chiêu Tông, Lê Cung Hoàng, … Cho đến năm 1527, Mạc Đăng Dung phế bỏ Cung Hoàng, khai tử triều Lê sơ, lập nên nhà Mạc .

2. Sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước thời Lê Sơ

Tổ chức bộ máy nhà nước thời Lê Sơ hoàn toàn có thể được biểu lộ bằng sơ đồ sau đây :

Có thể nói rằng, bộ máy nhà nước triều Lê Sơ đã đạt đến đỉnh điểm và là bộ máy nhà nước hoàn hảo, chi tiết cụ thể nhất trong số những triều đại phong kiến Nước Ta. Cụ thể, hoàn toàn có thể nghiên cứu và phân tích bộ máy nhà nước triều Lê Sơ trên những nghành nghề dịch vụ chính trị ( chính quyền sở tại ), quân đội, lao lý, văn hóa truyền thống – giáo dục và kinh tế tài chính – xã hội .

2.1. Tổ chức bộ máy chính quyền thời Lê Sơ

Ngay sau khi quét sạch giặc Minh ra khỏi bờ cõi, Lê Lợi lên ngôi nhà vua, khôi phục quốc hiệu là Đại Việt và bắt tay thiết kế xây dựng lại quốc gia .
Chính quyền phong kiến dưới thời Lê Sơ rất tăng trưởng và triển khai xong nhất dưới thời Lê Thánh Tông trị vì. Đối với bộ máy chính quyền sở tại, đứng đầu triều đình là vua. Vua trực tiếp nắm mọi quyền hành, kể cả chức tổng chỉ huy quân đội. Giúp việc cho vua có những quan đại thần. Ở triều đình có sáu bộ : Lại, Hộ, Lễ, Binh, Hình, Công. Ngoài ra, còn có 1 số ít cơ quan trình độ như Hàn lâm viện ( soạn thảo công văn ), Quốc sử viện ( viết sử ), Ngự sử đài ( can gián vua và những triều thần ) .
Dưới thời Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, cả nước chia làm 5 đạo ; từ thời Thánh Tông, được chia lại thành 13 đạo thừa tuyên. Đứng đầu mỗi đạo thừa tuyên là ba ti đảm nhiệm ba mặt hoạt động giải trí khác nhau của mỗi đạo. Dưới đạo có phủ, châu, huyện và xã .
13 đạo thừa tuyên dưới thời Lê Sơ gồm : Thanh Hóa, Nghệ An, Thuận Hóa, Thiên Trường, Nam Sách, Quốc Oai, Bắc Giang, An Bang, Hưng Hóa, Tuyên Quang, Thái Nguyên, TP Lạng Sơn, Quảng Nam và một phủ Trung Đô ( Thăng Long ) .

2.2. Tổ chức quân đội dưới thời Lê Sơ

Dưới thời Lê Sơ, các chính sách, chế độ về quân đội đã được phát triển và kiện toàn. Nhà nước nắm độc quyền trong tổ chức lực lượng quân sự. Toàn bộ quân đội trên cả nước được đặt dưới sự thống nhất của triều đình mà đại diện là nhà vua. Dưới thời Lê sơ, các vương hầu, quý tộc không có quyền tổ chức quân đội riêng như dưới thời Trần.

Xem thêm: Top 10 tủ lạnh bán chạy nhất tháng 05/2022 tại Điện máy XANH

Đặc biệt, nhà Lê sơ luôn nêu cao quan điểm ” bách tính giai vi binh ” ( trăm họ đều là lính ). Chính thế cho nên, nhà Lê đã tiến hành nhiều chủ trương, chính sách binh lính. Đến thời Lê Thánh Tông, những lao lý này trở thành thể chế : Nhà nào 3 đinh thì một người đồ bổ làm lính tráng, một người bổ hạng quân, một người bổ hạng dân. Nhà nào 4 đinh thì hai người bổ hạng quân, hai người bổ hạng dân .
Nhà Lê sơ cũng đặc biệt quan trọng quan tâm đến những yếu tố biên viễn và vai trò của đồng bào những dân tộc thiểu số, có những chủ trương thích hợp, kịp thời để khai thác sức mạnh của nhân dân trong công tác làm việc bảo vệ biên cương của Tổ quốc .
Quân đội thời Lê sơ được tổ chức triển khai theo chính sách “ ngụ binh ư nông ” ; khi quốc gia có ngoại xâm thì tổng thể quân lính đều tại ngũ chiến đấu cùng toàn dân ; khi độc lập thì thay phiên nhau về làm ruộng. Quân đội có hai bộ phận chính : quân ở triều đình và quân ở những địa phương ; gồm có bộ binh, thủy binh, tượng binh, kị binh. Vũ khí có đao, kiếm, giáo, mác, cung tên, hỏa đồng, hỏa pháo. Hằng năm, quân lính được rèn luyện võ nghệ, chiến trận. Vùng biên giới đều có sắp xếp quân đội mạnh canh phòng và bảo vệ, không để xâm lấn .

2.3. Tổ chức luật pháp dưới thời Lê Sơ

Dưới thời những vua Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông, pháp lý đã được chú ý quan tâm thiết kế xây dựng. Vua Lê Thánh Tông cho biên soạn và phát hành một bộ luật mới gọi là bộ Quốc triều hình luật hay Luật Hồng Đức. Nội dung chính của bộ luật là bảo vệ quyền lợi và nghĩa vụ của vua, hoàng tộc ; bảo vệ quyền hạn của quan lại và giai cấp thống trị, địa chủ phong kiến. Đặc biệt, bộ luật có những điều luật bảo vệ chủ quyền lãnh thổ vương quốc, khuyến khích tăng trưởng kinh tế tài chính, gìn giữ những truyền thống lịch sử tốt đẹp của dân tộc bản địa, bảo vệ 1 số ít quyền lợi và nghĩa vụ của phụ nữ .
Có thể nói đây là một bước tiến lớn trong tiến trình tăng trưởng của pháp lý Nước Ta. Bộ luật Hồng Đức đã có những tư tưởng, điều luật thay đổi vô cùng tân tiến so với thời kì phong kiến và so với những triều đại trước .

2.4. Tổ chức văn hóa – giáo dục dưới thời Lê Sơ

Ngay sau khi lên ngôi vua, Lê Thái Tổ cho dựng lại Quốc tử giám ở kinh thành Thăng Long, mở trường học ở những lộ, mở khoa thi và được cho phép người nào có học đều được dự thi. Đa số dân đều hoàn toàn có thể đi học, đi thi trừ những kẻ phạm tội và làm nghề ca hát. Ở những đạo, phủ có trường công. Nhà nước tuyển chọn người giỏi, có đạo đức để làm thầy giáo. Nội dung học tập thi tuyển là những sách của đạo Nho. Thời Lê sơ, Nho giáo chiếm địa vị duy nhất ; Phật giáo, Đạo giáo bị hạn chế .
Thời Lê sơ ( 1428 – 1527 ) tổ chức triển khai được 26 khoa thi tiến sỹ, lấy đỗ 989 tiến sỹ, 20 trạng nguyên. Riêng thời vua Lê Thánh Tông ( 1460 – 1497 ) tổ chức triển khai được 12 khoa thi tiến sỹ, lấy đỗ 501 tiến sỹ, 9 trạng nguyên .
Bên cạnh đó, văn học tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ cả trên địa hạt chữ Hán và chữ Nôm, với những tác phẩm nổi tiếng như Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo, Quỳnh uyển cửu ca, Quốc âm thi tập, Hồng Đức quốc âm thi tập, … Sử học, Địa lý, Toán học, Y học, thẩm mỹ và nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc và hội họa cũng vô cùng tăng trưởng và đạt được những thành tựu bùng cháy rực rỡ .

2.5. Tổ chức kinh tế – xã hội dưới thời Lê Sơ

Trong hơn hai mươi năm dưới ách đô hộ của nhà Minh, nước ta đã lâm vào thực trạng điêu tàn, bị tàn phá về mọi mặt. Ruộng đồng bị bỏ phí, những làng nghề tan tác, đời sống nhân dân cực khổ. Để khắc phục thực trạng ấy, triều Lê Sơ đã có nhiều giải pháp kiến thiết xây dựng lại kinh tế tài chính – xã hội, đơn cử là :
Đối với nông nghiệp, để nhanh gọn hồi sinh và tăng trưởng nông nghiệp, vua Lê Thái Tổ cho 25 vạn lính ( trong tổng số 35 vạn ) về quê làm ruộng ngay sau cuộc chiến tranh. Còn lại 10 vạn người được chia làm 5 phiên thay nhau về quê sản xuất. Nhà Lê lôi kéo nhân dân phiêu tán trở về quê nhà làm ruộng, đặt ra một số ít chức quan chuyên lo về nông nghiệp như Khuyến nông sứ, Hà đê sứ, Đồn điền sứ, định lại chủ trương chia ruộng đất công làng xã gọi là phép quân điền, cấm giết trâu bò bừa bãi, cấm điều động dân phu trong mùa cấy gặt. Để khám phá vùng đất bồi ven biển, nhà Lê đắp nhiều con đê ngăn nước mặn có kè đá chắc như đinh .
Đối với công thương nghiệp, những ngành, nghề thủ công truyền thống ở những làng xã như kéo tơ, dệt lụa, đan lát, làm nón, đúc đồng, rèn sắt, làm đồ gốm … ngày càng tăng trưởng. Nhiều làng thủ công bằng tay chuyên nghiệp nổi tiếng sinh ra. Thăng Long là nơi tập trung chuyên sâu nhiều ngành nghề bằng tay thủ công nhất. Các làng thủ công bằng tay chuyên nghiệp nổi tiếng như Hợp Lễ, Chu Đậu ( Thành Phố Hải Dương ), Bát Tràng ( Thành Phố Hà Nội ) làm đồ gốm ; làng Đại Bái ( Thành Phố Bắc Ninh ) đúc đồng ; làng Vân Chàng ( Tỉnh Nam Định ) rèn sắt, … Các phường bằng tay thủ công ở kinh thành Thăng Long như phường Nghi Tàm dệt vải nhỏ và lụa, phường Yên Thái làm giấy, phường Hàng Đào nhuộm điều … Các công xưởng do nhà nước quản trị cọi là Cục bách tác, sản xuất vật dụng cho nhà vua, vũ khí, đóng thuyền, đúc tiền đồng … những nghề khai mỏ đồng, sắt, vàng được tăng nhanh. Nhà vua khuyến khích lập chợ mới, họp chợ, phát hành những điều lệ đơn cử pháp luật việc xây dựng chợ và họp chợ. Việc kinh doanh với quốc tế được duy trì. Thuyền bè những nước láng giềng qua lại kinh doanh ở một số ít cửa khẩu như Vân Đồn, Vạn Ninh, Hội Thống và một số ít khu vực ở TP Lạng Sơn, Tuyên Quang được trấn áp ngặt nghèo. Các mẫu sản phẩm sành, sứ, vải, lụa, lâm sản quý là những thứ hàng được thương nhân quốc tế yêu thích .
Trong xã hội nhà Lê, nông dân chiếm đại đa số, trong khi đó, những tầng lớp thương nhân, thợ thủ công cũng tăng trưởng ngày càng nhiều cả về số lượng và chất lượng. Trong đó, nô tì là những tầng lớp thấp kém nhất trong xã hội, tuy nhiên nhờ pháp lý thời Lê Sơ hạn chế khắt khe việc tự bán mình làm nô hoặc bức dân tự do làm nô tì, nên số lượng nô tì ngày càng giảm .
Đồng thời, nhờ sự nỗ lực của nhân dân và chủ trương khuyến nông của nhà nước, đời sống của nhân dân được không thay đổi, dân số ngày càng tăng. Nhiều làng mới được xây dựng. Nền độc lập và thống nhất của quốc gia được củng cố. Quốc gia Đại Việt là vương quốc cường thịnh nhất ở Khu vực Đông Nam Á thời bấy giờ .

 

Xem thêm: Điều khoản sử dụng https://suanha.org

3. Nhận xét ưu, nhược điểm của bộ máy nhà nước thời Lê Sơ

Về ưu điểm, bộ máy nhà nước thời Lê Sơ hoàn toàn có thể được coi là bộ máy nhà nước tân tiến nhất, tăng trưởng đến mức hoàn hảo trong những bộ máy nhà nước phong kiến Nước Ta. Dưới thời Lê Sơ, đặc biệt quan trọng là thời hạn Lê Thánh Tông trị vì, Nước Ta tăng trưởng tổng lực về mọi mặt, trở thành một cường quốc trong khu vực lúc bấy giờ .
Tuy nhiên, trong bộ máy nhà nước vẫn còn sống sót một số ít điểm yếu kém. Bộ máy nhà nước thời Lê Sơ mang tính quan liêu, tập quyền, thiếu tính đại diện thay mặt và do đó chưa thực sự lắng nghe nguyện vọng của nhân dân. Bên cạnh đó, bộ máy nhà nước mang tính tản quyền khi xóa bỏ hàng loạt những cơ quan trung gian, mọi quyền lực tối cao đều tập trung chuyên sâu trong tay vua. Do đó, khi vua làm chưa hay, chưa phải, sự can gián từ quan lại, triều đình khó đến kịp lúc .

Luật Minh Khuê vừa chia sẻ với quý bạn đọc bài viết Sơ đồ tổ chức Bộ máy nhà nước thời Lê Sơ như thế nào? Có những ưu, nhược điểm gì? Hy vọng bài viết đã cung cấp tới quý bạn đọc những thông tin hữu ích. Luật Minh Khuê xin cảm ơn!

Source: https://suanha.org
Category : Điện Máy