Lịch sử kinh tế Nhật Bản – Wikipedia tiếng Việt

Lịch sử kinh tế Nhật Bản được quan tâm nghiên cứu chính là vì sự phát triển kinh tế mạnh mẽ của nước này và bởi vì Nhật Bản là nền kinh tế quốc gia lớn thứ ba trên thế giới.

Những link tiên phong với châu Âu ( thế kỷ XVI )[sửa|sửa mã nguồn]

Thời Phục hưng, người châu Âu khá ngưỡng mộ Nhật Bản khi họ đến quốc gia này vào thế kỷ XVI. Nhật Bản được coi là một vương quốc vô cùng giàu sắt kẽm kim loại quý, một quan điểm bắt nguồn từ những câu truyện về những chùa và hoàng cung dát vàng của Marco Polo, [ 1 ] và một phần cũng do sự đa dạng và phong phú tương đối của quặng mặt phẳng đặc trưng của một vương quốc núi lửa, trước khi khai thác sâu quy mô lớn trở nên khả thi trong thời đại công nghiệp. Nhật Bản đã trở thành một nước xuất khẩu lớn về đồng và bạc trong thời kỳ này .

Nhật Bản cũng được coi là một xã hội phong kiến tinh vi với nền văn hóa cao và công nghệ tiền công nghiệp tiên tiến. Nó đã có dân cư đông đúc và đô thị hóa. Các nhà quan sát châu Âu nổi tiếng thời bấy giờ dường như đồng ý rằng người Nhật “không chỉ vượt trội so với tất cả các dân tộc phương Đông khác, họ cũng vượt trội hơn cả người châu Âu”(Alessandro Valignano, 1584,” Historia del Principo y Progresso de la Compania de Jesus en las Indias Orientales).

Những vị khách châu Âu thời kỳ đầu đã rất ngạc nhiên bởi chất lượng của nghề thủ công và kim thuộc của Nhật Bản. Điều này xuất phát từ thực tế rằng Nhật Bản khá nghèo về tài nguyên thiên nhiên thường thấy ở châu Âu, đặc biệt là sắt. Do đó, người Nhật nổi tiếng tiết kiệm tài nguyên tiêu hao của họ; những những tài nguyên ít ỏi mà họ có, họ đã sử dụng với các kỹ năng bậc thầy.

Mậu dịch với châu Âu[sửa|sửa mã nguồn]

Hàng hóa của các tàu Bồ Đào Nha đầu tiên (thường là khoảng bốn tàu nhỏ mỗi năm) đến Nhật Bản bao gồm hầu như toàn bộ hàng hóa của Trung Quốc (lụa, sứ). Người Nhật rất mong muốn có được những hàng hóa như vậy nhưng đã bị cấm mọi liên hệ với Trung Quốc như một hình phạt vì cướp biển Oa Khấu. Do đó, người Bồ Đào Nha (được gọi là Nanban , người miền Nam man rợ) đã tìm thấy cơ hội đóng vai trò trung gian trong thương mại châu Á.

Một chiếc thuyền vuông Bồ Đào Nha ở Nagasaki vào thế kỉ XVIITừ khi giành được Macau năm 1557, và được Trung Quốc chính thức công nhận là đối tác chiến lược thương mại, Bồ Đào Nha khởi đầu kiểm soát và điều chỉnh thương mại với Nhật Bản, bằng cách bán cho người trả giá cao nhất cho chuyến hàng thường niên đến Nhật, tác động ảnh hưởng của việc trao độc quyền thương mại cho chỉ một chiếc thuyền vuông duy nhất đến Nhật mỗi năm. Thuyền vuông này là loại thuyền cực lớn, thường khoảng chừng từ 1000 đến 1500 tấn, gấp đôi đến gấp ba lần kích cõ thuyền buồm tiêu chuẩn hay thuyền mành loại lớn .Giao thương liên tục với 1 số ít gián đoạn cho đến năm 1638, khi nó bị cấm do cáo buộc những con tàu này đã lén đưa những tu sỹ vào Nhật Bản .Thương mại Bồ Đào Nha ngày càng bị cạnh tranh đối đầu nóng bức hơn từ những tàu buôn lậu Trung Quốc và những Châu ấn thuyền Nhật Bản từ khoảng chừng 1592 [ 2 ] ( khoảng chừng 10 tàu mỗi năm ), thuyền Tây Ban Nha từ Manila từ khoảng chừng 1600 ( một tàu mỗi năm ), Hà Lan từ 1609, người Anh từ 1613 ( khoảng chừng một tàu mỗi năm ) .

Người Hà Lan, thay vì gọi là “Nanban” mà gọi là “Kōmō” (紅毛, “Hồng Mao”), lần đầu tiên đến Nhật Bản năm 1600, trên con tàu Liefde. Hoa tiêu của họ là William Adams, người Anh đầu tiên đến Nhật Bản.[3] Năm 1605, hai thủy thủ tàu Liefde được Tokugawa Ieyasu gửi đến Pattani để mời người Hà Lan đến buôn bán với Nhật. Người đứng đầu thương điếm Hà Lan ở Pattani, Victor Sprinckel, từ chối với lý do rằng ông rất bận rộn khi phải đối đầu với người Bồ Đào Nha ở Đông Nam Á. Tuy vậy, năm 1609, người Hà Lan Jacques Specx cùng 2 tàu đến Hirado, và qua Adams nhận được đặc quyền thương mại từ Ieyasu.

Người Hà Lan cũng dính líu vào cướp biển và những cuộc hải chiến để làm suy yếu đội tàu Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha ở Thái Bình Dương, và sau cuối trở thành nước phương Tây duy nhất được quyền tiếp cận Nhật Bản từ vùng đất nhỏ Dejima sau năm 1638 và tiếp nối trong vòng hai thế kỷ sau đó .

Phát triển kinh tế trong thời kỳ Edo bao gồm đô thị hóa, tăng vận chuyển hàng hóa, mở rộng đáng kể trong nước và bước đầu trao đổi thương mại với nước ngoài, sự phổ biến của thương mại và các ngành công nghiệp thủ công mỹ nghệ. Các ngành nghề xây dựng phát triển mạnh mẽ, cùng với các cơ sở ngân hàng và hiệp hội thương gia. Càng ngày, chính quyền Phiên giám sát sản xuất nông nghiệp đang gia tăng và sự lan rộng của thủ công mỹ nghệ nông thôn. Vào giữa thế kỷ 18, Edo có dân số hơn 1 triệu người. Osaka và Kyoto mỗi nơi có hơn 400.000 cư dân. Nhiều thị thành khác cũng phát triển. Osaka và Kyoto trở thành trung tâm thương mại và sản xuất thủ công mỹ nghệ bận rộn, trong khi Edo là trung tâm cung cấp thực phẩm và hàng tiêu dùng đô thị thiết yếu. Gạo là nền tảng của nền kinh tế, vì daimyō thu thuế từ nông dân dưới dạng gạo. Thuế cao, khoảng 40% thu hoạch. Gạo được bán tại chợ fudasashi ở Edo. Để kiếm tiền, daimyō đã sử dụng hợp đồng kỳ hạn để bán gạo chưa được thu hoạch. Các hợp đồng này tương tự như hợp đồng tương lai ngày nay.[4]

Sự khởi đầu của thời Edo trùng với những thập kỷ cuối cùng của thời kỳ thương mại Nanban. Trong thời gian đó, sự tương tác mạnh mẽ với các cường quốc châu Âu, trên phương diện kinh tế và tôn giáo, đã diễn ra. Vào đầu thời kỳ Edo, Nhật Bản đã chế tạo các tàu chiến kiểu phương Tây đi biển đầu tiên của hoàng gia, như San Juan Bautista , một chiếc tàu kiểu galleon nặng 500 tấn dùng để đoàn sứ thần Nhật Bản do Hasekura Tsunenaga dẫn đầu đến châu Mỹ và sau đó tiếp tục đến châu Âu. Cũng trong thời gian đó, bakufu đã vận hành khoảng 350 Châu Ấn Thuyền, một loai tàu thương mại ba cột buồm có vũ trang dùng cho thương mại nội Á. Các nhà thám hiểm Nhật Bản như Yamada Nagamasa đã hoạt động trên khắp châu Á.

Để xóa bỏ tác động ảnh hưởng của Kitô giáo hóa, Nhật Bản bước vào thời kỳ cô lập gọi là sakoku, trong thời hạn đó nền kinh tế của nước này được hưởng sự không thay đổi và văn minh nhẹ. Nhưng không lâu sau đó, vào những năm 1650, việc sản xuất sứ xuất khẩu của Nhật Bản đã tăng lên rất nhiều khi cuộc nội chiến làm TT sản xuất sứ chính của Trung Quốc là Cảnh Đức Trấn không hoạt động giải trí trong nhiều thập kỷ. Trong phần còn lại của thế kỷ 17, hầu hết sứ Nhật Bản được sản xuất ở Kyushu để xuất khẩu qua Trung Quốc và Hà Lan. Thương mại đã bị thu hẹp dưới sự cạnh tranh đối đầu mới của Trung Quốc vào những năm 1740, trước khi nối lại sau khi Nhật Bản Open vào giữa thế kỷ 19. [ 5 ]

Trong thời kỳ này, Nhật Bản đã dần dần nghiên cứu các khoa học và kỹ thuật phương Tây (được gọi là rangaku , nghĩa đen là “nghiên cứu Hà Lan” hay “Lan học”) thông qua các thông tin và sách nhận được thông qua các thương nhân Hà Lan ở Dejima. Các lĩnh vực chính được nghiên cứu bao gồm địa lý, y học, khoa học tự nhiên, thiên văn học, nghệ thuật, ngôn ngữ, khoa học vật lý như nghiên cứu các hiện tượng điện và khoa học cơ học như được minh họa bởi sự phát triển của đồng hồ Nhật Bản hay wadokei, lấy cảm hứng từ kỹ thuật phương Tây.

Thời kỳ công nghiệp hóa[sửa|sửa mã nguồn]

Tiền sắt kẽm kim loại mệnh giá 1 Yên làm bằng bạc được phát hành vào năm 1872 . Tiền giấy mệnh giá 1 Yên hoàn toàn có thể quy đổi sang bạc được phát hành vào năm 1885 .Năm 1868, sau cuộc chiến tranh Boshin, Thiên hoàng Minh Trị triển khai cuộc Minh Trị Duy Tân, mở ra kỷ nguyên tân tiến hóa quốc gia. nhà nước mới coi công nghiệp là một trong những trụ cột của một vương quốc văn minh, và vì thế đã đề ra nhiều chủ trương tăng trưởng nền công nghiệp .Sau một loạt cải cách được cho phép được tự do lựa chọn nghề nghiệp và nắm được cơ sở thuế vững chãi dựa trên thuế ruộng đất, chính phủ nước nhà đã bắt tay vào công nghiệp hóa trải qua ” Chính sách xúc tiến công nghiệp “. Cụ thể, cơ quan chính phủ thực thi thiết kế xây dựng mạng lưới hệ thống ngân hàng nhà nước vương quốc, phát hành đồng Yên thay thế sửa chữa cho mạng lưới hệ thống tiền tệ phức tạp thời Tokugawa, tăng trưởng những ngành khai mỏ và công nghiệp nặng, kiến thiết xây dựng hạ tầng ( đường sắt, đường đi bộ, … ), thôi thúc công nghiệp nhẹ .Xúc tiến kiến thiết xây dựng mạng lưới hệ thống ngân hàng nhà nước, hạ tầng và công nghiệp nặng ngay từ đầu đã được cho phép Nhật Bản rút ngắn thời hạn, nhanh gọn hiện đại hóa, đi vào công nghiệp hóa sửa chữa thay thế nhập khẩu hàng sơ cấp .Để bảo vệ nền công nghiệp non trẻ trước sự cạnh tranh đối đầu của sản phẩm & hàng hóa quốc tế, chính phủ nước nhà khuyến khích xây dựng những thương hội theo ngành nghề và địa phương để có điều kiện kèm theo hướng dẫn kỹ thuật và trình làng chuyên viên cho những nhà máy sản xuất. Đối với khu vực công nghiệp tân tiến, chính phủ nước nhà trợ cho họ bằng cách cho vay dài hạn với lãi suất vay thấp .Năm 1898, Nhật Bản đã đóng được tàu thủy trọng tải trên 6 ngàn tấn .
Năm 1900, Nhật Bản triển khai xong quy trình tiến độ thay thế sửa chữa nhập khẩu hàng dệt và mở màn xuất khẩu loại sản phẩm này. Sau đó, những hàng công nghiệp nhẹ khác cũng gia nhập list hàng xuất khẩu. Nhật Bản đã chuyển sang quá trình công nghiệp hóa theo xu thế xuất khẩu hàng sơ cấp trong khi vẫn làm sâu thêm sửa chữa thay thế nhập khẩu hàng sơ cấp .Ngay sau khi giành lại được độc lập hạn chế đối yếu tố thuế quan vào năm 1902 và độc lập vừa đủ vào năm 1911, chính phủ nước nhà đã trực tiếp bảo lãnh những ngành công nghiệp của mình bằng nâng mức thuế nhập khẩu lên .

Đầu thập niên 1920, công cuộc công nghiệp hóa của Nhật Bản đã chuyển sang giai đoạn thay thế nhập khẩu hàng thứ cấp. Chủ nghĩa tư bản nhà nước phát triển mạnh mẽ. Cơ cấu công nghiệp thời kỳ này được xem là “nhân tạo” do có sự can thiệp mạnh mẽ của chính phủ.

nhà nước tăng cường hơn nữa việc bảo lãnh những ngành công nghiệp trong nước, liên tục trợ cấp và ra mắt những công nghệ tiên tiến tiên tiến và phát triển của quốc tế cho những ngành công nghiệp nặng và hóa chất. Nhờ những chủ trương này, mức độ tập trung chuyên sâu sản xuất đã tăng lên nhanh gọn, đặc biệt quan trọng thấy rõ qua sự tăng trưởng của những zaibatsu. Ngay trước Chiến tranh quốc tế thứ hai, công nghiệp nặng của Nhật Bản đã lôi cuốn tới 40 % tổng số lao động và góp phần 50 % vào sản lượng công nghiệp của quốc gia .Nhật Bản đã tăng trưởng được những công nghệ tiên tiến tiên tiến và phát triển nhất thời bấy giờ trong những nghành đóng tàu, sản xuất máy bay .

Tái thiết sau cuộc chiến tranh[sửa|sửa mã nguồn]

Thời kỳ khôi phục kinh tế của Nhật Bản sau Chiến tranh quốc tế thứ hai lê dài từ năm 1945 đến 1953. Đây cũng là thời kỳ của những cuộc cải cách theo đề xuất của Lực lượng Đồng Minh đang quân quản Nhật Bản .

• Những cải cách: Cuối năm 1945, Tư lệnh Lực lượng Đồng mình Quân quản ra lệnh cải cách ruộng đất ở nông thôn. Cuộc cải cách ruộng đất này đã tạo ra cơ sở để tăng năng suất nông nghiệp và để ổn định các vùng nông thôn. Cũng trong năm 1945, lệnh giải tán các zaibatsu (các tập đoàn tài phiệt) được đưa ra. Năm 1947, Luật chống độc quyền được ban hành. Tiếp theo là luật thủ tiêu tình trạng tập trung quá mức sức mạnh kinh tế được ban hành bổ sung cho luật chống độc quyền. Những cải cách dân chủ hóa kinh tế này có tác dụng nâng cao vị trí của tư bản công nghiệp, khuyến khích tinh thần kinh doanh và đầu tư.
• Ổn định kinh tế: Do chiến tranh, sản xuất bị gián đoạn, thất nghiệp gia tăng, tổng cầu vượt tổng cung khiến cho lạm phát tăng tốc nhanh chóng. Nạn đói tuy được ngăn chặn nhờ phát chẩn khẩn cấp của lực lượng quân quản, song thức ăn tồi và thiếu đã gây ra nạn suy dinh dưỡng và ngộ độc ở nhiều nơi. Để khôi phục và ổn định kinh tế, chính phủ đã phải tiến hành phân phối lương thực, kiểm soát hành chính đối với giá cả, chống nạn đầu cơ, “đông lạnh” tiền gửi ngân hàng, đổi tiền, phát hành trái phiếu chính phủ, tập trung sức khôi phục và phát triển một số ngành ưu tiên như than, thép, phân bón, điện lực, v.v…
• Đường lối Dodge: Cuối năm 1948, chính phủ Mỹ cử Joseph Dodge sang Nhật Bản để điều hành nền kinh tế ở đây. Ông này chủ trương cân đối ngân sách thông qua hạn chế chi tiêu, ngừng kiểm soát giá, cố định tỷ giá hối đoái Yên Nhật/Dollar Mỹ là 360: 1. Nhờ đường lối này, nền kinh tế tự do được khôi phục, năng suất lao động ở Nhật Bản được nâng lên, lạm phát được khống chế, thậm chí còn đưa tới nguy cơ giảm phát.
• Ảnh hưởng của cuộc chiến tranh Triều Tiên: Chiến tranh Triều Tiên bùng nổ vào tháng 6 năm 1950. Mỹ và Nhật Bản liền ký hiệp định hòa bình để Mỹ rảnh tay hơn đối phó với chiến sự. Những đơn đặt hàng của lực lượng quân sự Mỹ để cung cấp cho mặt trận Triều Tiên gần đó đã làm tăng tổng cầu của Nhật Bản. Nó tạo điều kiện cho Nhật Bản khắc phục một số lệch lạc của nền kinh tế, thúc đẩy tiêu dùng.

Kỷ nguyên tăng trưởng nhanh[sửa|sửa mã nguồn]

So sánh vận tốc tăng GNP trung bình đầu người của Nhật Bản giữa những thời kỳ .Thời kỳ gần 20 năm từ năm 1955 đến năm 1973 là thời kỳ mà nền kinh tế Nhật Bản có vận tốc tăng trưởng rất cao. GDP trong thực tiễn theo giá so sánh hàng năm ( năm gốc là 1965 ) của Nhật Bản trong thời kỳ này hầu hết đều có vận tốc tăng lên tới hai chữ số. [ 6 ] Chính trong thời kỳ này, kinh tế Nhật Bản đã đuổi kịp những nền kinh tế tiên tiến và phát triển của quốc tế. Nếu vào năm 1950, GNP của Nhật còn nhỏ hơn của bất kỳ nước phương Tây nào và chỉ bằng vài Tỷ Lệ so với của Mỹ, thì đến năm 1960 nó đã vượt qua Canada, giữa thập niên 1960 vượt qua Anh và Pháp, năm 1968 vượt Tây Đức. Năm 1973, GNP của Nhật Bản bằng một phần ba của Mỹ và lớn thứ hai trên quốc tế. [ 7 ]Những tác nhân tạo nên sự tăng trưởng nhanh gọn của Nhật Bản trong thời kỳ này gồm : cách mạng công nghệ tiên tiến, lao động rẻ lại có kỹ năng và kiến thức, khai thác được lao động dư thừa ở khu vực nông nghiệp, tỷ suất để dành cao, góp vốn đầu tư tư nhân cao, đồng yên Nhật được cố định và thắt chặt vào dollar Mỹ với tỷ giá 360JPY / USD có lợi cho xuất khẩu của Nhật Bản, nhu yếu tiêu dùng tăng mạnh, giá dầu lửa hãy còn rẻ, nguồn kinh tế tài chính cho góp vốn đầu tư không thay đổi nhờ chủ trương của chính phủ nước nhà giữ cho những ngân hàng nhà nước khỏi bị phá sản, chủ trương kinh tế vĩ mô ( hầu hết là chủ trương kinh tế tài chính ) và chủ trương công nghiệp được sử dụng tích cực, nhu yếu lớn từ Mỹ so với hàng quân dụng do cuộc chiến tranh Nước Ta tạo ra. [ 8 ]Trong kỷ nguyên tăng trưởng nhanh, Nhật Bản liên tục hoàn thành xong quá trình sửa chữa thay thế nhập khẩu tư liệu sản xuất trong khi vẫn tăng cường xuất khẩu hàng tiêu dùng lâu bền và chuyển sang xuất khẩu máy móc như xe hơi, thiết bị điện tử hạng sang như máy tính. Năm 1970, 72,4 % kim ngạch xuất khẩu của Nhật Bản là nhờ những loại sản phẩm công nghiệp nặng và hóa chất. Tự tin vào năng lượng cạnh tranh đối đầu của mình, từ năm 1960, Nhật Bản mở màn tự do hóa thương mại. Năm 1963, Nhật Bản trở thành thành viên của Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Năm 1964, Nhật Bản trở thành thành viên của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế, câu lạc bộ của những quốc gia tiên tiến .Năm 1971, cú sốc Nixon làm đồng yên tăng giá làm giảm thặng dư cán cân thanh toán giao dịch của Nhật Bản. Năm 1973, cuộc chiến tranh Trung Đông lần thứ 4 bùng nổ là một trong những nguyên do dẫn tới cú sốc dầu lửa. Kinh tế Nhật Bản tăng trưởng âm trong năm 1974. Kỷ nguyên tăng trưởng nhanh chấm hết .

Thời kỳ quy đổi[sửa|sửa mã nguồn]

Thời kỳ này có đặc trưng là vận tốc tăng GDP không không thay đổi và nhìn chung thấp bằng nửa thời kỳ tăng trưởng nhanh. Một loạt cuộc khủng hoảng kinh tế đã xảy ra vào những năm 1973 – 1975, 1981 – 1982 và 1985 – 1986. Hai cuộc khủng hoảng cục bộ tiên phong có nguyên do chính là những cú sốc dầu lửa. Còn cuộc khủng hoảng cục bộ thứ ba có nguyên do từ việc đồng Yên Nhật lên giá sau Thỏa ước Plaza .Là nước phụ thuộc vào gần như trọn vẹn vào dầu lửa nhập khẩu ( mà giá dầu lại tăng vọt ) và nhu yếu quốc tế ( mà thị trường quốc tế cũng bị khủng hoảng cục bộ ), nên cuộc khủng hoảng cục bộ 1973 – 1975 đã làm kinh tế Nhật Bản rơi vào thực trạng đình lạm thâm thúy. Mức độ khủng hoảng cục bộ ( địa thế căn cứ vào vận tốc tăng trưởng GDP trong thực tiễn và sản lượng công nghiệp ) của Nhật Bản nghiêm trọng nhất trong những nước công nghiệp tăng trưởng và nghiêm trọng hơn cả hồi Đại khủng hoảng cục bộ. Những ngành công nghiệp sử dụng nhiều nguồn năng lượng như đóng tàu, luyện thép, hóa dầu, dệt, gia công sắt kẽm kim loại bị khủng hoảng cục bộ nặng nề .Tác động nghiêm trọng của cú sốc dầu lửa 1973 – 1975 đã khiến Nhật Bản phải tích cực tiến hành chương trình tiết kiệm ngân sách và chi phí nguồn năng lượng, đồng thời chuyển dời cơ cấu tổ chức kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng của khu vực dịch vụ. Trong khu vực sản xuất, giảm tỷ trọng của những ngành dùng nhiều nguồn năng lượng, tăng tỷ trọng của những ngành có hàm lượng tri thức cao ( như sản xuất máy tính, máy bay, người máy công nghiệp, mạch tổng hợp, … ), những ngành sản xuất theo mốt ( quần áo chất lượng cao, đồ điện gia dụng, thiết bị nghe nhìn, … ) và công nghiệp thông tin. Nhật Bản nhấn mạnh vấn đề hơn nữa điều tra và nghiên cứu khoa học cơ bản để hoàn toàn có thể chuyển sang những ngành kinh tế mới .Đầu tư trực tiếp của Nhật Bản ra quốc tế tăng vọt với hai động lực chính là tận dụng nguồn nguyên vật liệu và nguồn năng lượng ở những địa phận góp vốn đầu tư là những nền kinh tế đang tăng trưởng và chọc thủng hàng rào bảo lãnh mậu dịch ở những địa phận góp vốn đầu tư là những nền kinh tế tăng trưởng. [ 9 ]Nhờ những cải cách tích cực, Nhật Bản đã phục sinh sau khủng hoảng cục bộ 1973 – 1975 và chị bị tác động ảnh hưởng nhẹ trong cuộc khủng hoảng cục bộ 1979 – 1981. Tốc độ tăng trưởng GDP trong thực tiễn của Nhật Bản vẫn cao hơn của những nước công nghiệp tăng trưởng khác .

Thời kỳ bong bóng kinh tế[sửa|sửa mã nguồn]

Thời kỳ bong bóng kinh tế của Nhật Bản lê dài 4 năm 3 tháng, từ tháng 12 năm 1986 đến tháng 2 năm 1991. Kinh tế Nhật Bản thời kỳ này có những đặc thù như đồng Yên cao giá so với Dollar Mỹ, vận tốc tăng trưởng GDP thực tiễn cao, tỷ suất lạm phát kinh tế cao, tỷ suất thất nghiệp thấp, giá gia tài ( bất động sản lẫn gia tài kinh tế tài chính ) cao, tiêu dùng mạnh .Nguyên nhân khiến bong bóng kinh tế hình thành có nhiều. Nguyên nhân tiên phong là việc Yên lên giá sau Thỏa ước Plaza ( năm 1985 ) gây khó khăn vất vả cho những nhà xuất khẩu của Nhật Bản và rình rập đe dọa tăng trưởng kinh tế của nước này. Ngân hàng Nhật Bản đã phải triển khai chủ trương tiền tệ thả lỏng ( hạ lãi suất vay ) để đối phó với điều đó, nên tính thanh khoản cao quá mức hình thành. Kết quả là kinh tế tăng trưởng mạnh và đầu tư mạnh gia tài mở màn làm tăng giá gia tài. Mặt khác, những nhà đầu tư mở màn đổi khác hạng mục góp vốn đầu tư của mình khi tỷ giá Yên / Dollar biến hóa và nhất là sau sự kiện Ngày thứ Hai đen tối trên đầu tư và chứng khoán Mỹ. Họ giảm góp vốn đầu tư vào gia tài của Mỹ và tăng góp vốn đầu tư vào những gia tài của Nhật Bản. Giá gia tài trong đó có giá CP và trái phiếu công ty tăng kích thích nhà máy sản xuất góp vốn đầu tư. Lạm phát tăng cường kích thích tiêu dùng. Bong bóng kinh tế nói chung và bong bóng giá gia tài chỉ được nhận ra sau khi chúng khởi đầu vỡ vào đầu thập niên 1990 .Đồng Yên tăng giá đã kích thích những nhà máy sản xuất của Nhật Bản góp vốn đầu tư trực tiếp ra quốc tế. Nó cùng với việc người Nhật trở nên giàu hơn đã kích thích họ mua những gia tài của quốc tế ( ví dụ điển hình như mua xưởng phim của Mỹ, mua những tác phẩm hội họa nổi tiếng ) và đi du lịch quốc tế .Các ngân hàng nhà nước và những tổ chức triển khai tín dụng thanh toán khác của Nhật Bản sau một thời hạn dài góp vốn đầu tư vào những xí nghiệp sản xuất trong khu vực sản xuất thì đến thời kỳ này mở màn góp vốn đầu tư vào những gia tài kinh tế tài chính. Họ cũng tích cực cho vay so với những dự án Bất Động Sản tăng trưởng bất động sản. Họ còn chuẩn bị sẵn sàng đồng ý những gia tài kinh tế tài chính và bất động sản làm thế chấp ngân hàng khi cho những nhà máy sản xuất và cá thể vay. Đây chính là một trong những nguyên do hầu hết khiến những tổ chức triển khai tín dụng thanh toán của Nhật Bản sau này mắc phải thực trạng nợ khó đòi khi bong bóng kinh tế và bong bóng giá gia tài vỡ .Năm 1989, Nhật Bản nâng thuế suất thuế tiêu dùng. Cùng năm Iraq xâm lược Kuwait dẫn đến Chiến tranh vùng Vịnh khiến giá dầu lửa tăng vọt. Tháng 10 năm 1990, Ngân hàng Nhật Bản thực thi chủ trương tiền tệ thắt chặt. Bong bóng kinh tế vỡ vào năm 1991 và bong bóng giá gia tài vỡ vào năm 1992 .

Trì trệ kinh tế lê dài[sửa|sửa mã nguồn]

Thiểu phát và giảm phát trong thời kỳ ngưng trệ kinh tế lê dài .Sau khi bong bóng kinh tế vỡ đầu thập niên 1990, kinh tế Nhật Bản chuyển sang thời kỳ ngưng trệ lê dài. Tốc độ tăng trưởng GDP trong thực tiễn trung bình hàng năm của quá trình 1991 – 2000 chỉ là 0,5 % [ 10 ] – thấp hơn rất nhiều so với những thời kỳ trước .Có sự tranh luận về nguyên do khiến kinh tế Nhật Bản ngưng trệ liên tục hơn 10 năm .

Một số tranh luận cho rằng nguyên nhân nằm ở phía cung của nền kinh tế, cụ thể là do tỷ lệ tăng trưởng tiềm năng[11] của Nhật Bản giảm sút. Những người theo trường phái trọng cung cho rằng: tất cả các yếu tố đầu vào là năng suất tổng nhân tố, tư bản, số lao động có việc làm, và thời gian lao động đều đồng loạt giảm là những nhân tố trực tiếp làm tỷ lệ tăng trưởng tiềm năng của Nhật Bản giảm đi. Các chủ thể kinh tế không nhận thức kịp thời sự giảm sút của tỷ lệ tăng trưởng tiềm năng, nên đã có xu hướng đầu tư thiết bị và thuê mướn lao động quá nhiều, gây ra hiện tượng dư cung.[12]

Những người theo phe phái trọng cầu ( chủ nghĩa Keynes ) cho rằng, nguyên do của ngưng trệ kinh tế ở Nhật Bản là do có khoảng cách giữa tổng cung và tổng cầu khiến cho mức tăng trưởng trong thực tiễn thấp hơn mức tăng trưởng tiềm năng. Trì trệ lê dài là vì nền kinh tế liên tục nằm trong những pha suy thoái và khủng hoảng của những chu kỳ luân hồi kinh tế ( pha suy thoái và khủng hoảng có xu thế dài hơn trong khi pha phục sinh có xu thế ngắn đi ). Chính những chủ trương kinh tế tài chính và tiền tệ kích thích của Nhật Bản được thực thi không đủ mức và không kịp thời đã khiến cho nền kinh tế Nhật Bản không thoát ra hẳn khỏi suy thoái và khủng hoảng do bong bóng kinh tế tan vỡ, và tiếp theo là rơi vào một vòng xoáy ác tính mà hậu quả tai hại là mắc vào cái bẫy thanh khoản và giảm phát. [ 13 ]

Các sự kiện[sửa|sửa mã nguồn]

• Hayashi, F. and Prescott E. C. (2002), “The 1990s in Japan: A Lost Decade,” Review of Economic Dynamics, pp. 206–235.
• Kosai Yutaka (1991), Kỷ nguyên tăng trưởng nhanh, Viện Kinh tế Thế giới, Hà Nội.
• Kunio Yoshihara (1991), Sự phát triển kinh tế của Nhật Bản, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà Nội.
• Lưu Ngọc Trịnh (1998), Kinh tế Nhật Bản- Những bước thăng trầm trong lịch sử, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội.
• Nakamura Takafusa (1998), Những bài giảng về lịch sử kinh tế Nhật Bản hiện đại, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội.
• Nguyễn Bình Giang (1996), “Chính sách công nghiệp trong quá trình công nghiệp hóa ở Nhật Bản (1870-1975)”, Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương, số 2(11), trang 31-36.
• Phạm Thị Thanh Hồng (2005), “Kinh tế Nhật Bản trì trệ kéo dài: Những nguyên nhân thuộc về phía cung”, Nghiên cứu Nhật Bản và Đông Bắc Á, số 6(60), trang 3-7.
• Phạm Thị Thanh Hồng và Nguyễn Bình Giang (2006), “Trì trệ kinh tế Nhật Bản nhìn từ quan điểm trọng cầu”, Những vấn đề kinh tế thế giới, số 2(118), trang 42-47.

Source: https://suanha.org
Category : Ngoại Thất