Khu vườn sinh thái cho nhà đô thị – Hội Kiến Trúc Sư Việt Nam

Từ bao đời nay trong các ngôi nhà truyền thống Việt Nam, khu vườn luôn luôn là một thành phần không thể tách rời, đóng vai trò như một lá phổi, mang đến sự xanh mát, bầu không khí trong lành, đồng thời làm tôn lên giá trị cảnh quan thẩm mỹ cho ngôi nhà. Xu hướng đô thị hóa nhanh chóng như hiện nay đã và đang dần làm cho diện tích các khu vườn ngày càng thu hẹp và có nguy cơ biến mất. Màu xanh của thiên nhiên không còn làm cho môi trường sống đô thị trở nên khô khan, bí bách và ngột ngạt, gây các tác động tiêu cực và làm giảm đi chất lượng –  tiện nghi cuộc sống của người dân. 

Vườn truyền thống Việt Nam 

Do chịu tác động ảnh hưởng nhiều của yếu tố địa lý, khí hậu, vườn truyền thống lịch sử mang nhiều dấu ấn đặc trưng của kiến trúc nhiệt đới gió mùa. Gần như là một bộ phận không hề tách rời với khoảng trống sống, khu vườn ngoài vai trò tạo cảnh sắc sinh động, che mưa che nắng, tạo bóng mát, bổ trợ nguồn lương thực, thực phẩm, nó còn phản ánh được đời sống thanh thản, tô điểm cho những ngôi nhà truyền thống lịch sử mặc dầu ở đô thị hay làng quê, góp thêm phần lưu giữ lại những giá trị cổ xưa .
Những hình ảnh thường thấy trong sân vườn truyền thống cuội nguồn là những gì rất thân mật với đời sống thường ngày của người dân thôn quê như : cây đa, bến nước, lũy tre làng, cây cau lá trầu, giếng nước, ao sen, hòn non bộ, sân lát gạch tàu, bình phong … đã đi vào văn hóa truyền thống dân gian, ca dao, thành ngữ : “ Trước trồng cau sau trồng chuối ”, hoặc như :

“Anh về cuốc đất trồng cau,  

Cho em giâm ké dây trầu một bên ,
Chừng nào trầu nọ bén lên ,
Cau kia ra trái lập nên cửa nhà ” .
Vườn nhà ở truyền thống với hồ sen gần gũi mộc mạc (Ảnh: Internet)
Cho dù ở bất kể vùng miền nào, từ Bắc – Trung – Nam thì khu vườn Việt vẫn biểu lộ nét đẹp tự nhiên của sự mộc mạc, đơn giản và giản dị và quen thuộc. Quá trình hình thành và tăng trưởng của vườn truyền thống cuội nguồn Nước Ta luôn gắn liền với điều kiện kèm theo tự nhiên, văn hóa truyền thống, kinh tế tài chính, xã hội, tạo thành một hệ sinh thái thống nhất và đậm nét đặc trưng so với sân vườn những vương quốc khác trên quốc tế .
Trải qua những thăng trầm của thời hạn, sân vườn truyền thống lịch sử dù có nhiều đổi khác và nâng cấp cải tiến cho tương thích với đời sống mới văn minh nhưng nhìn chung vẫn mang được hơi thở, dấu ấn của văn hóa truyền thống và nét đẹp tâm hồn người Việt .

Khu vườn sinh thái đương đại

Cùng với sự tăng trưởng của công nghệ tiên tiến cùng với ý thức về bảo vệ môi trường sinh thái, khu vườn ngày này cũng được tăng trưởng và nâng cấp cải tiến cho tương thích với đời sống văn minh. Có khá nhiều giải pháp sinh thái mới cho những cấu trúc trong khu vườn đương đại đang được vận dụng lúc bấy giờ như : vườn mưa, hồ cá sinh thái, hồ bơi sinh thái, vườn trên tường, vườn trên mái …

Vườn mưa – Rain garden

Vườn mưa là một trong nhiều giải pháp được phong cách thiết kế để giải quyết và xử lý nước mưa ô nhiễm chảy tràn, nó hoàn toàn có thể thu và lọc dòng chảy của nước mưa từ trên mái nhà, ban công, đường đi, bãi đậu xe, … và những bề mặt khác xung quanh nhà .
Nguyên lý phong cách thiết kế vườn mưa là tạo ra một vùng trũng có diện tích quy hoạnh tương thích và dựa vào thảm thực vật giữ nước mưa, đồng thời giải quyết và xử lý và lọc những chất bẩn gây ô nhiễm do dòng chảy mang theo. Vườn mưa tích trữ một lượng nước phân phối cho cây giúp tiết kiệm ngân sách và chi phí việc tưới cây, ngày càng tăng nhiệt độ, làm giảm nhiệt độ môi trường tự nhiên xung quanh, giảm hiệu ứng hòn đảo nhiệt đô thị ( Urban heat island ) .

Nguyên lý vườn mưa (Ảnh:Internet)
Cây trồng trong vườn mưa gồm có thảm thực vật chịu ngập như : lan nước, dương xỉ, thủy trúc, lá dứa, sen, súng … Những loại cây này được lựa chọn có đặc tính trong quy trình tăng trưởng sinh học sẽ hấp thụ chất dinh dưỡng tự nhiên kéo xuống bởi dòng chảy của nước mưa, lọc những chất ô nhiễm đồng thời bộ rễ cây giữ đất cũng giúp ngăn ngừa sự xói mòn .
Một số loại cây trồng bản địa phù hợp cho vườn mưa (Ảnh:Internet)
Vườn mưa hoàn toàn có thể cải tổ chất lượng nước và bổ trợ vào nguồn nước ngầm ngày càng hết sạch, tạo cảnh sắc tự nhiên và thôi thúc sự đa dạng sinh học trong khu vườn .
Một vườn mưa điển hình (Ảnh:Internet)
Trong những đô thị vườn mưa hoàn toàn có thể được sắp xếp linh động trong khu vui chơi giải trí công viên của thành phố hoặc sân vườn thuộc những tiểu khu nhà ở, khu công nghệ tiên tiến, khu công nghiệp …

Hồ bơi sinh thái, hồ cá sinh thái – Bio pool, Ecological pool

Các hồ bơi tự tạo thường được sử dụng hóa chất để làm sạch là chlorine, chất này có tính năng diệt khuẩn mạnh nhưng cũng ảnh hưởng tác động đến sức khỏe thể chất con người, nếu liều lượng quá nhiều hoàn toàn có thể gây kích ứng cho khung hình. Mặt khác lượng nước thải ra do thay nước định kỳ trong hồ cũng làm tác động ảnh hưởng có hại đến môi trường tự nhiên xung quanh. Chính cho nên vì thế hồ bơi sinh thái sinh ra như một giải pháp khả thi để khắc phục được những hạn chế của hồ bơi truyền thống cuội nguồn .
Hồ bơi sinh thái (Ảnh:Internet)
Hồ bơi sinh thái có mạng lưới hệ thống lọc vi sinh tương tự hệ sinh học trong tự nhiên nhờ thảm thực vật ngập hoặc bán ngập nước. Chất thải được lọc và hấp thụ bởi rễ của những loài cây địa phương được lựa chọn, không để lại những chất dinh dưỡng có sẵn cho tảo và vi trùng tăng trưởng. Khi cây tăng trưởng, mạng lưới hệ thống lọc tách những tạp chất, tạo ra nguồn nước sạch .
Nguyên lý hồ sinh thái (Ảnh: Total Habitat)
Thiết kế của hồ bơi tự nhiên ngoài những nhu yếu cơ bản của một hồ bơi truyền thống lịch sử còn cần thêm những khoảng chừng khoảng trống hồ phụ trồng những cây tự nhiên bán ngập hoặc sống dưới nước bên cạnh hồ chính để làm trách nhiệm lọc nước. Tất cả dựa trên nguyên tắc dựa vào chính sách giải quyết và xử lý sinh học như một hồ nước trong tự nhiên để thay thế sửa chữa cho mạng lưới hệ thống lọc tự tạo hoặc giải quyết và xử lý bằng hóa chất .
Hồ bơi sinh thái không chỉ tạo cảnh sắc tự nhiên thích mắt trong sân vườn mà còn tạo ra nguồn nước trong lành giúp cho con người hoàn toàn có thể lượn lờ bơi lội, ngâm tắm mà không tác động ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất. Đặc biệt
có ngân sách quản lý và vận hành thấp, tiết kiệm ngân sách và chi phí nguồn năng lượng do sử dụng ít điện năng cho mạng lưới hệ thống lọc tự tạo cũng như không cần phải trùng tu bảo trì quá nhiều .
Cơ chế lọc tự nhiên này cũng hoàn toàn có thể vận dụng cho những thể loại hồ nước khác trong khu vườn như hồ cá cảnh sinh thái, hồ ngâm sinh thái …
Hồ cá koi sinh thái (Ảnh: K-Villa | Space+)

Các giải pháp cho khu vườn trong không gian nhà ở đô thị

Các đô thị ở Nước Ta lúc bấy giờ đa phần có tỷ lệ dân số cao, đất ở thường phân lô chia nhỏ, nhà ở đô thị đa phần tăng trưởng về độ cao và những khoảng chừng khoảng trống phía trên, diện tích quy hoạnh dành cho mảng xanh không còn nhiều, lại thêm tác động ảnh hưởng của hiệu ứng “ hòn đảo nhiệt đô thị ” ( Urban heat island ), gây nên sự ngột ngạt làm ảnh hưởng tác động xấu đi đến đời sống và hoạt động và sinh hoạt của dân cư .
Nhà ở trong những đô thị này phần nhiều là những ngôi nhà ống với diện tích quy hoạnh nhỏ, thiếu những khoảng chừng sân vườn trước và sau nhà như nhà vườn truyền thống lịch sử. Vì vậy việc điều tra và nghiên cứu và đưa ra giải pháp nào hoàn toàn có thể tích hợp mảng xanh vào những khoảng trống nhỏ này một cách hài hòa và hợp lý, thẩm mỹ và nghệ thuật và tương thích với lối sống đô thị là yếu tố đặt ra cho người làm phong cách thiết kế .

Giải pháp sân trong, giếng trời, vườn trong nhà – Courtyard garden, patio 

Sân trong là khoảng chừng khoảng trống được ví như “ lá phổi xanh ”, đặc biệt quan trọng so với những ngôi nhà ống nổi bật trong đô thị là dài sâu và hẹp, sân trong là nơi hoàn toàn có thể lấy ánh sáng ban ngày và tương hỗ thông gió tự nhiên theo phương đứng giúp ngôi nhà không bị ẩm thấp, ngột ngạt mà trở nên thoáng mát dễ chịu và thoải mái .
Sân trong giúp ánh sáng tự nhiên tràn ngập không gian sống (Ảnh: 3become1 House | Space+)
Sân trong thường được sắp xếp ở giữa hoặc cuối nhà, những nơi mà thường bị yếu tố về thiếu sáng. Sân trong cũng được xem như thể khoảng chừng khoảng trống đệm hay một khu vườn thu nhỏ, hoàn toàn có thể sắp xếp cây xanh hồ nước, bàn và ghế thư giãn giải trí, tiểu cảnh, …
Cây xanh sân trong thường được lựa chọn là những loại cây có năng lực sống và sinh trưởng tốt trong môi trường tự nhiên trong nhà, thiếu ánh sáng tự nhiên, ưa bóng như : lưỡi hổ, phát lộc, lan ý … Những loại cây này còn có năng lực thanh lọc làm sạch không khí, hấp thụ những chất ô nhiễm .

Vật liệu trang trí, ốp lát nền và tường cho sân trong giếng trời cũng đa dạng, từ thô mộc truyền thống  cho đến hiện đại, tùy vào sở thích mà gia chủ có thể lựa chọn những loại chất liệu thể hiện được cá tính  cho khoảng sân của mình cũng như phù hợp với ngôn ngữ kiến trúc chung của ngôi nhà.  

Cảnh quan sân vườn trong nhà tạo thiên nhiên và môi trường vi khí hậu, tăng tiện lợi, giúp tất cả chúng ta tái tạo lại nguồn nguồn năng lượng sau một ngày thao tác khó khăn vất vả hoặc đơn thuần là giải tỏa áp lực đè nén đời sống trong đô thị bộn bề lo toan .
Sân trong thư giãn cân bằng cuộc sống đô thị (Ảnh: 3become1 House | Space+)

Giải pháp Vườn trên mái – Roof garden

Nước Ta là quốc gia có điều kiện kèm theo tự nhiên nhiệt đới gió mùa, nóng ẩm mưa nhiều thế cho nên vườn trên mái với hệ thảm thực vật được trồng trên mái nhà, tum, sân thượng, ban công, … vừa tạo ra thêm khoảng trống cảnh sắc xanh mát, thư giãn giải trí trong điều kiện kèm theo diện tích quy hoạnh thiếu thốn, đồng thời cũng là lớp cách nhiệt hiệu suất cao, hấp thụ bức xạ mặt trời, giúp làm mát những khoảng trống bên dưới mái nhà .
Một khu vườn trên mái cho nhà phố đô thị (Ảnh: 3become1 House | Space+)
Vườn trên mái hoàn toàn có thể phân phối bổ trợ thêm nguồn thực phẩm bảo đảm an toàn cho mái ấm gia đình, đặc biệt hiệu quả trong những quy trình tiến độ khó khăn vất vả do dịch bệnh, thiên tai. Ngoài ra vườn trên mái còn giúp tiết kiệm ngân sách và chi phí nước cho việc tưới tiêu do lượng nước mưa được thấm và giữ lại trên những lớp đất trồng, qua đó còn hoàn toàn có thể làm giảm áp lực đè nén thoát nước chung cho ngôi nhà và mạng lưới hệ thống thu gom nước trong khu vực xung quanh .

Giải pháp Vườn treo tường, vườn đứng – Vertical garden, green wall, living wall

Là một hình thức phong cách thiết kế khu vườn theo chiều thẳng đứng, tận dụng phủ cây xanh lên những bức tường trống, không chiếm diện tích quy hoạnh sàn, tương thích với nhà ở đô thị. Vườn tường tạo ra hiệu ứng sắc tố, sự xanh mát trên mặt đứng khu công trình .
Cây xanh trên mặt đứng che nắng cho ngôi nhà (Wave House | Space+)
Cũng giống như vườn trên mái, vườn thẳng đứng hấp thụ bức xạ mặt trời ảnh hưởng tác động trực tiếp lên mặt phẳng tường, giúp cho khoảng trống bên trong nhà được thoáng mát, làm giảm những tác động ảnh hưởng của mặt trời lên mặt ngoài ngôi nhà, hạn chế sự nứt nẻ, co ngót, thấm dột do mưa nắng nhiệt đới gió mùa .
Mảng xanh theo chiều đứng hoàn toàn có thể hoạt động giải trí như một hàng rào cản và tiêu âm, hạn chế tiếng ồn từ bên ngoài tác động ảnh hưởng vào bên trong nhà. Bên cạnh đó nó cũng có công dụng lọc bớt khói bụi ô nhiễm từ thiên nhiên và môi trường, tạo nhiệt độ, giảm nhiệt độ, cân đối thiên nhiên và môi trường vi khí hậu .
Cây xanh cho vườn thẳng đứng thường là những loại cây lá địa phương, chịu nóng, chịu hạn tốt, chịu gió, không cần quá nhiều đất. Một số hình thức trồng cây trên vườn tường lúc bấy giờ được sử dụng như trồng trong những túi treo bằng vải địa, những loại dây leo thả như : cúc tần ấn độ, lan hoàng dương, hoặc đơn thuần và tiết kiệm ngân sách và chi phí hơn hoàn toàn có thể trồng những loại dây bám tường như : trầu bà, thằn lằn, thường xuân, …

Một số lưu ý khi thiết kế và xây dựng khu vườn sinh thái

Hầu hết những khu vườn đều được cấu thành bởi những yếu tố : đất, nước, không khí, động thực vật … Do đó để tạo ra một khu vườn thân thiện với thiên nhiên và môi trường cần hướng đến quy mô thuận tự nhiên, cân đối sinh học .
Việc sử dụng phân bón hóa chất và những loại thuốc diệt cỏ, trừ sâu hoàn toàn có thể hủy hoại hệ vi sinh vật và theo thời hạn làm cho đất trở nên cằn cỗi, tác động ảnh hưởng đến sự sống tăng trưởng của cây cối trong khu vườn. Do đó chỉ nên trấn áp sâu bệnh bằng những giải pháp hữu cơ truyền thống lịch sử như gừng, ớt, tỏi, bồ hòn … hoặc những loại thiên địch, không tác động ảnh hưởng đến môi trường tự nhiên và con người .
Nước cũng là một trong những thành phần thiết yếu trong một khu vườn sinh thái như ông bà ta có câu : “ Nhất nước, nhì phần, tam cần, tứ giống ”. Có nhiều giải pháp để tạo ra nguồn nước bền vững và kiên cố cho khu vườn như tích trữ và sử dụng nước mưa, vườn mưa, mạng lưới hệ thống tưới nhỏ giọt tiết kiệm chi phí nước … Ngoài ra cây cối được lựa chọn tương thích với khí hậu địa phương, thổ nhưỡng để chúng hoàn toàn có thể tự duy trì sự sống mà không cần tưới tiêu quá nhiều hàng ngày, tăng trưởng tự nhiên theo chu kỳ luân hồi những mùa trong năm .
Giải pháp khu vườn sinh thái cho ngôi nhà đô thị đạt chứng chỉ bền vững Lotus hạng Vàng của Hội đồng Công trình Xanh Việt Nam (VGBC) (Ảnh: K-Villa | Space)
Đặc biệt nên chú ý quan tâm đến yếu tố bền vững và kiên cố của vật tư trong vườn sinh thái, cần hạn chế tối đa việc sử dụng vật tư nhựa vì chúng rất khó phân hủy vào môi trường tự nhiên, nên lựa chọn những mẫu sản phẩm thân thiện với môi trường tự nhiên như gỗ, đá, sỏi … Sự phối hợp của hệ thực vật nhiều mẫu mã cùng với những vật tư hữu cơ sẽ làm cho khu vườn trở nên xanh mát, tự nhiên, đa dạng sinh học và góp thêm phần bảo vệ hệ sinh thái .

Kết luận 

Vườn sinh thái là một phần tất yếu của xu thế tăng trưởng vững chắc của thời đại ngày này. Các khu vườn sẽ góp thêm phần ngày càng tăng mảng xanh đô thị, là nơi tạo ra những khoảng trống cảnh sắc thư giãn giải trí, nâng cao đời sống niềm tin cho con người và vẫn bảo vệ được sự hòa giải với vạn vật thiên nhiên, thiên nhiên và môi trường, khuynh hướng – ảnh hưởng tác động về ý thức về bảo vệ môi trường tự nhiên tự nhiên, giảm thiểu sự tác động ảnh hưởng đến biến hóa khí hậu .
Phác họa về thành phố Melbourne trong tương lai nếu sử dụng các giải pháp vườn sinh thái cho đô thị (Ảnh: City of Melbourne)
Vai trò của người phong cách thiết kế cần nghiên cứu ứng dụng những giải pháp phong cách thiết kế linh động, mưu trí để tích hợp khu vườn sinh thái vào những khoảng trống kiến trúc phong phú trong đô thị với những quy mô lớn nhỏ khác nhau, mà vẫn luôn bảo vệ được những yếu tố hòa giải, thuận tự nhiên, hiệu suất cao, tiết kiệm ngân sách và chi phí cũng như phát huy tối đa những giá trị truyền thống lịch sử .

Ths.KTS Trần Công Danh

Tài liệu tham khảo:  

1. University of Minnesota Extension : https://extension.umn.edu/landscape-design/rain-gardens
2. https://www.motherearthnews.com/diy/natural-swimming-pool-zmaz02aszgoe
3. Hội đồng khu công trình Xanh Nước Ta ( VGBC )
4. Wikipedia và những thông tin tổng hợp từ Internet
— — — — — — — — — — — — —
Ths. KTS Trần Công Danh tốt nghiệp bằng Kiến trúc sư Nhà nước tại Trường Kiến trúc vương quốc Paris La Villette, Paris, Pháp và Thạc sỹ Khoa học Kỹ thuật Kiến trúc tại Trường Kiến trúc vương quốc Bordeaux, Pháp .
Sau hơn 10 năm học tập – thao tác tại Pháp, anh quay trở lại Nước Ta và hiện đang giảng dạy, điều tra và nghiên cứu Kiến trúc Bền vững tại Khoa Kỹ thuật Xây dựng, trường Đại học Bách Khoa, thuộc Đại học Quốc gia Hồ Chí Minh .
Anh cũng là người sáng lập và là Kiến trúc sư trưởng của văn phòng Tư vấn Thiết kế Space + với những khu công trình có xu thế phong cách thiết kế vững chắc như :

 ∙ K-Villa: công trình đầu tiên tại Cần Thơ có chứng chỉ Xanh hạng Vàng chứng nhận bởi Hội  đồng Công trình Xanh Việt Nam;  

∙ 3B ecome1 : ngôi nhà tái tạo tại Sóc Trăng với phong cách thiết kế hiệu suất cao nguồn năng lượng ;
∙ Trung tâm Nghiên cứu Nước và Biến đổi Khí hậu – Đại học Quốc Gia TP Hồ Chí Minh ; ∙ Và một số ít khu công trình trong và ngoài nước khác …

XEM THÊM

Source: https://suanha.org
Category : Sân Vườn