Cách Làm Tranh Sơn Mài | Dụng Cụ – Nguyên Liệu – Quy Trình

Chỉ cần là người đam mê hội họa thì ai cũng đều biết tới dòng tranh sơn mài, nhưng để hoàn toàn có thể đồng cảm được dụng ý của người nghệ sĩ và giá trị của tác phẩm thẩm mỹ và nghệ thuật sơn mài bằng nhãn quan nghệ thuật và thẩm mỹ thì còn phải hiểu sâu hơn về vật liệu cũng như cách làm tranh sơn mài truyền thống cuội nguồn. Xuyên suốt dòng chảy thẩm mỹ và nghệ thuật tân tiến đương đại Nước Ta, tranh sơn mài là một trong số những dòng tranh truyền thống cuội nguồn đã được chứng minh và khẳng định và công nhận bởi giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật cao. Với quy trình thực thi phức tạp yên cầu sự công phu, kỹ thuật tỉ mỉ cũng như nguồn nguyên vật liệu tự nhiên từ đơn thuần tới hạng sang, dù trải qua nhiều thập kỷ những tranh sơn mài vẫn giữ được sự bền đẹp với thời hạn .

Dụng Cụ Làm Tranh Sơn Mài

Cùng với sự tăng trưởng trong nghề làm tranh sơn mài và những tân tiến trong kỹ thuật và quy trình tiến độ triển khai tác phẩm sơn mài, dụng cụ để tạo nên bức tranh thẩm mỹ và nghệ thuật sơn mài cũng đã có những sự đổi khác nhất định để trở nên tương thích với nhu yếu của thời đại cũng như bản thân người họa sỹ ..

Tuy nhiên những dụng cụ cơ bản cần thiết trong quy trình vẽ tranh nghệ thuật sơn mài vẫn được sử dụng bao gồm: bộ thép chéo, bộ thép phẳng, giấy ráp nước, giấy ráp khô, bút tỉa, bút phất bạc, dao, búa, đá mài,…

• Giấy ráp: giấy ráp hay còn có tên gọi khác là giấy nhám được dùng để đánh va với tấm gỗ nhằm tránh xước và tạo độ mịn. Giấy nhám được sử dụng xuyên suốt trong hầu hết các bước nhằm góp phần thể hiện hiệu ứng tạo ra từ nguyên liệu được sử dụng
• Bộ mo, bộ thép: có hai loại mo được sử dụng trong quy trình làm tranh sơn mài là bộ mo chéo và bộ mo thẳng. Một bộ mo sẽ bao gồm nhiều miếng to nhỏ tùy kích cỡ nhằm phục vụ cho nhu cầu thể hiện của nghệ sĩ. Bộ mo được dùng để phết đều lớp sơn lên bề mặt của tấm gỗ.
• Dao, búa, vải… là các dụng cụ không thể thiếu trong hoàn thiện quá trình biến tấm gỗ thành một bức vóc trước khi đưa tới tay nghệ nhân.
• Bút tỉa, bút phất bạc,… được người họa sĩ dùng để đi các nét vẽ nhằm thể hiện dụng ý nghệ thuật của bản thân hoặc tạo hiệu ứng với chất liệu mình mong muốn.

Tùy thuộc vào nguyên vật liệu sử dụng để tạo ra tác phẩm sơn mài mà người họa sỹ sẽ chọn cho mình những loại bút khác nhau. Ví dụ với quy trình tiến độ triển khai tác phẩm sơn mài sử dụng nguyên vật liệu từ bạc sẽ sử dụng bút phất bạc để đắp hoặc phủi bụi bạc, …

Nguyên Liệu Làm Tranh Sơn Mài

Không chỉ đơn thuần là tác phẩm mang đặc thù nghệ thuật và thẩm mỹ thuần túy, tranh sơn mài còn là hiệu quả của sự điều tra và nghiên cứu, phát minh sáng tạo của những nghệ nhân trong việc sử dụng kỹ thuật nhằm mục đích phối hợp những nguyên vật liệu tự nhiên trong đời sống từ đơn thuần tới hạng sang để tạo ra hiệu ứng giật mình trải qua sắc tố và vật liệu. Trong nền hội họa đương đại Nước Ta, vật liệu dùng trong quá trình thực thi tác phẩm sơn mài được coi là độc lạ cũng như đắt đỏ bậc nhất .

Sơn Làm Tranh Sơn Mài

Chất sơn được sử dụng là nhựa của cây sơn ta, có màu trắng đục và rất khó khai thác. Sơn ta đóng vai trò như một loại chất kết dính, khi tích hợp với những vật liệu khác như vàng, bạc quỳ, vỏ trứng, vỏ trai, … vẫn đem lại sự hòa giải, tạo hiệu ứng nhằm mục đích tôn lên vẻ đẹp tự nhiên của nguyên vật liệu. Bên cạnh sơn ta, dầu trẩu, dầu trám, nhựa thông và nhựa dó … cũng được dùng trong quy trình tiến độ triển khai tác phẩm sơn mài. Hiện nay, do sự nhờ vào vào yếu tố thời tiết cũng như những tác động ảnh hưởng không tốt của sơn ta tới người sử dụng, người họa sỹ có xu thế chuyển qua dùng sơn Nhật để sửa chữa thay thế trong tiến trình triển khai tác phẩm sơn mài .

Màu Làm Tranh Sơn Mài

Dòng tranh vẽ thẩm mỹ và nghệ thuật sơn mài truyền thống cuội nguồn thường có hai màu cơ bản là cánh gián đen và cánh gián đỏ. Hai loại màu này được tạo ra từ khoáng chất vô cơ, không bi phân hủy hay hao mòn trước thời hạn và ánh sáng .

Các Nguyên Liệu và Vật Liệu Làm Tranh Sơn Mài

• Các nguyên liệu từ bạc: bạc thếp, bạc xay, bạc dán,…
• Các nguyên liệu từ vàng: vàng cựu, vàng thếp,…
• Chất liệu đến từ thiên nhiên: vỏ trai, vỏ trứng, vỏ ốc, bột điệp,…

Cách Làm Tranh Sơn Mài

Tranh sơn mài là loại tranh nghệ thuật và thẩm mỹ treo tường truyền thống cuội nguồn được lưu truyền qua nhiều thời kỳ, do đó quy trình làm ra tác phẩm sơn mài cũng được dựa trên những nguyên tắc chung và chỉ có sự độc lạ trong kinh nghiệm tay nghề hay kỹ thuật được đổi khác theo từng cá thể và mái ấm gia đình. Về cơ bản, để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ sơn mài cần dựa trên những bước sau :

Tạo Vóc Cho Tranh Sơn Mài

Tạo vóc hay còn được gọi là tạo tấm nền của bức tranh. Chỉ tính riêng quy trình tạo ra bức vóc cùng đã có rất nhiều quy trình gồm có : xẻ gỗ, gắn, thảo sơn, đánh vải, bó, hom, lót, kẹt, thí và mài. Bức vóc phải được triển khai xong một cách kỹ lưỡng thì tác phẩm sau cuối mới có độ bền, do đó, có những quy trình sẽ được thực thi nhiều lần mới đạt tới chất lượng tuyệt vời và hoàn hảo nhất. Cốt vóc phải được làm từ gỗ sồi, gỗ ván hoặc tre nứa vì những nguyên vật liệu này ít cong vênh, hạn chế mối mọt .

Xẻ Gỗ

Những tấm gỗ ván phải được giải quyết và xử lý kỹ lưỡng về keo kết dính cũng như nhiệt độ. Sau khi đã giám sát và xẻ theo size thiết yếu, nghệ nhân sẽ sử dụng giấy ráp đánh va với gỗ nhằm mục đích tạo phẳng mặt phẳng và giảm xước ở cạnh mặt gỗ .

Phần Gắn

Trong quy trình này, người nghệ nhân sẽ sử dụng sơn sống trộn với bột mùn cưa để tạo ra hỗn hợp sơn kết nối trét lên những vị trí bị nứt, lõm trên bức vóc .

Thảo Sơn

Nguyên liệu sử dụng vẫn là sơn sống trộn bột cưa nhưng hỗn hợp sơn thảo sẽ được pha loãng hơn so với hỗn hợp sơn gắn. Sơn được phết bằng mo đều lên mặt phẳng tấm gỗ. Nhờ có lớp thảo sơn này, bức tranh sơn mài sẽ tránh bị ẩm và làm tăng tuổi thọ tác phẩm .

Đánh Vải

Sau khi hết lớp sơn thảo, nghệ nhân sẽ phủ lên trên bề mặt tấm gỗ một tấm vải sô và quét một lớp sơn sống mỏng lên phía trên. Khi ngấm sâu vào từng sợi vải và khô lại, chúng sẽ có được độ bền chắc giống một lớp lưới thép khiến cho tấm gỗ tránh bị cong vênh hoặc nứt vỡ dưới nhiều điều kiện thời tiết. Sau đó tấm gỗ sẽ quét bột cưa khô lên quanh bốn cạnh và trên bề mặt để thấm những lớp sơn sống còn sót lại và tạo ra trên vải một lớp mới.

Bó

Tấm gỗ sau khi được để khô chúng 1-2 ngày sẽ cắt bỏ những góc vải và được đánh cho mịn với giấy ráp rồi quét sạch mặt phẳng. Sang đến quy trình này này một vật liệu được sử dụng thêm đó là đất sét trộn với bột mùn cưa và sơn sống tạo nên hỗn hợp sơn bó. Sơn bó được miết bằng mo đều tay theo chiều dọc để tạo trên mặt phẳng tấm gỗ một lớp mỏng dính, tiếp đến là một lớp theo chiều ngang của tấm gỗ, và để khô trong vòng 3 ngày .

Hom

Để đạt được độ mịn của nguyên vật liệu, tấm gỗ phải được đánh bằng giấy ráp. Thay vì sử dụng đẩt sét, đất phù sa sẽ được dùng thay thế sửa chữa và khuấy nhuyễn với nước, sau khi lọc qua lớp vải có để lại và sít để đạt được độ mịn nhất. Sơn hom được tạo ra trải qua việc trộn đất phù sa với sơn sống, sau đó hỗn hợp sơn hom được miết đều lên hàng loạt tấm gỗ, để khô 3 ngày và sơn lặp lại một lớp mới .

Lót

Khi sơn hom đã được phơi khô, người nghệ nhân sẽ phủ lên hàng loạt mặt phẳng của tấm gỗ hom một lớp sơn sống. Trải qua 3 ngày để khô, bức vóc sẽ được mài nước nhằm mục đích tạo độ phẳng và liên tục phết thêm một hỗn hợp sơn nữa .

Kẹt Vét

Công đoạn này người thợ vẫn dùng hỗn hợp sơn sống, đất phù sa nhưng lần này sẽ lõng hơn so với sơn hom nhằm mục đích làm phẳng gần như tuyệt đối toàn bộ những nốt lấm tấm rất nhỏ mà trình độ gọi là nốt chấm cua trên mặt phẳng. Sau đó, cốt vóc được để khô trong 1-2 ngày, rồi đánh giấy ráp cho phẳng, quy trình này lặp lại hai lần để tạo độ bền và độ dày cho bức vóc .

Thí

Trong quá trình này sơn chín sẽ được sử dụng tích hợp cùng với sơn then hoặc sơn cánh gián tùy vào dụng ý mà nghệ nhân muốn bộc lộ trải qua việc sử dụng sắc tố. Sau khi quét sơn lên hàng loạt bức vóc và mài nước, bức vóc sẽ được thí lại lần nữa và để khô. Điều đặc biệt quan trọng so với loại sơn chín là sau khi khô sẽ hút ẩm, do đó cần tủ ủ ẩm và sàn ướt để sơn nhanh khô và sau khoảng chừng 3 ngày sẽ được thực thi thí thêm lần thứ hai .

Mài

Trong quy trình lót chắc như đinh cần có quy trình mài nước, đó cũng là nguyên do sinh ra tên gọi tranh sơn mài. Trước khi đưa bức vóc đến tay người họa sỹ để lên tranh, những bước thí, kẹt, mài cần được triển khai 2 lần để bức tranh đạt được độ phẳng tuyệt đối. Phải mất khoảng chừng thời hạn từ 20-30 ngày tùy theo từng điều kiện kèm theo thời tiết để hoàn toàn có thể biến một tấm gỗ cốt thành một bức vóc hoàn hảo. Khi đã hoàn thành xong bước mài sau cuối, bức vóc sẽ được ủ khô để sẵn sàng chuẩn bị đưa tới tay người họa sỹ .

Lên Tranh và Đi Nét

Trong quá trình lên tranh, người họa sĩ sẽ dùng phấn trắng để vẽ phác lên tấm vóc và sau đó sử dụng hoàn toàn sơn chín để tạo ra tác phẩm sơn mài. Thông qua đó, người nghệ sĩ có thể làm một lớp nền để kết dính tốt hơn các nguyên liệu khác nhau như vỏ trứng, vỏ ốc, vàng,… tùy vào dụng ý nghệ thuật họ muốn thể hiện.
Sau khi đã hoàn thành việc lên tranh, người họa sĩ sẽ thể hiện chất liệu trên bức vóc đã phác họa bằng việc sử dụng nét bút và xử trí sao cho thật khéo léo để tạo ra được hiệu ứng mong muốn. Tiếp theo đó khi đã phối màu và chờ phơi khô hoàn toàn lớp sơn kết dính vật liệu, người họa sĩ sẽ tiến hành bước cuối cùng đó là sử dụng lớp sơn cánh gián loại tốt nhất và dầu hỏa pha trộn chung cùng nhau để phủ lên toàn bộ bề mặt tranh bằng miếng thép. Lớp sơn này sẽ đóng vai trò là lớp bảo vệ để màu sắc và các chi tiết trong Tranh Sơn Mài được giữ gìn và có được hiệu ứng đẹp nhất có thể.

Mài Tranh

Trong tiến trình làm tranh sơn mài, quá trình này được coi là bước để tạo nên linh hồn của tác phẩm trải qua việc sử dụng nét bút của họa sỹ chính là nước và giấy ráp. Bằng cách mài cắt lớp từ trên xuống tận đáy gốc, người họa sỹ sẽ tò mò ra cách mà vật liệu hình ảnh được bộc lộ vì bản thân họ là người hiểu rõ nhất những lớp sơn được sử dụng trong tác phẩm. Mài là quá trình cực khó trong quá trình làm tranh sơn mài, nếu mài quá tay thì sẽ khiến lớp sơn bị mất, ngược lại nếu mài chưa tới thì không đạt nhu yếu vì lớp sơn mài được tách một cách ngẫu nhiên qua lớp sơn, lớp vàng, lớp bạc, … và nếu người nghệ sĩ không bắt kịp thời gian thì vẻ đẹp của tranh cũng sẽ không được thể hiện một cách toàn vẹn .

Để tác phẩm sơn mài giữ được độ bền và đẹp với thời gian, người họa sĩ sẽ pha sơn kết hợp từ cánh gián loãng và bột mùn cưa, sau đó dùng vải miết cho chặt vào giữa và phủ đều, tiếp đó thực hiện thao tác thoát tranh bằng cách dùng tay rửa sao cho lớp sơn bám chắc vào bề mặt tạo ra một lớp phủ cực mỏng, trong suốt.
Bước cuối cùng sau khi mài là rửa sạch và đánh bóng bức tranh sơn mài bằng lòng bàn tay hoặc tóc rối. Khi nhiệt độ cao sẽ xuất hiện từ ma sát với tranh giúp lớp sơn tựa một lớp phủ trong suốt như gương, giúp mặt tranh bền và rắn chắc hơn.

Một tác phẩm tranh sơn mài hoàn thành xong cần trải qua nhiều tiến trình từ bước làm vóc tranh cho tới quy trình tiến độ mài với hàng chục những lớp sơn và những lượt mài khác nhau, lê dài xuyên suốt từ khoảng chừng 4 cho tới 6 tháng hay thậm chí còn là lên đến nhiều năm trời. Có lẽ cũng chính vì quy trình phức tạp yên cầu sự công phu cùng kỹ thuật làm tranh tỉ mỉ, kỹ lưỡng mà những tác phẩm sơn mài vẫn luôn bền đẹp và được nhìn nhận cao về giá trị thẩm mỹ và nghệ thuật dù trải qua nhiều thập kỷ .

Source: https://suanha.org
Category : Sơn Nhà