Nghi thức cúng ông Công ông Táo

Lễ cúng ông Công, ông Táo được triển khai từ ngày 17 đến ngày 23 tháng Chạp, lễ vật tùy từng mái ấm gia đình nhưng phải có 3 bộ mũ áo, hài và con cá chép .Lễ cúng Táo quân gắn với sự tích ông Táo với nhiều dị bản. Các thư tịch cổ tương quan đều cho rằng tập quán này có nguồn từ tục thờ ” Ngũ tự “, để trả công cho 5 vị thần trong mái ấm gia đình : thần Cổng ( Môn thần ), thần Cửa ( Hộ thần ), thần Cửa sổ ( Trung lưu thần ), thần Bếp ( Táo thần ) và thần Đường đi trong nhà ( Hành thần ) .Lại có thuyết khác nói ” Ngũ tự ” gồm 5 vị : thần Bếp ( Táo thần ), thần Giếng ( Tĩnh thần ), thần Cửa ( Môn thần ), thần Nhà ( Hộ thần ), thần Cửa sổ ( Trung lưu thần ) hoặc 5 vị : thần Bếp ( Táo thần ), thần Đất ( Thổ công ), tổ nghề ( Tiên sư ), thần cửa ( Môn gia hộ úy ), thần bảo lãnh sức khỏe thể chất con người và vật nuôi ( nhân súc Y thần ) …

Trong 5 vị gia thần, Táo quân, Thổ địa và Môn thần được thờ cúng phổ biến nhất. Táo quân được coi là vị thần chủ về phúc đức trong gia đình với tên gọi đầy đủ là “Đông trù tư mệnh Táo phủ thần quân”.

Bạn đang đọc: Nghi thức cúng ông Công ông Táo

Lễ cúng ông Công, ông Táo của một mái ấm gia đình tại Chương Mỹ, TP.HN, năm 2021. Ảnh : Gia Chính
Trong ” Kho tàng truyện cổ tích Nước Ta ” của Nguyễn Đổng Chi, sự tích ba ông đầu rau nói về nguồn gốc ” vua bếp hai ông một bà ” gồm người vợ là Thị Nhi ( Nhi nghĩa là nhừ, chín nhừ ), người chồng trước là Trọng Cao ( Cao nghĩa là tinh bột, ám chỉ gạo ) và người chồng sau là Phạm Lang ( Lang còn có âm đọc là Canh – món canh ) .Khi ” cơm không lành, canh không ngọt “, cả ba người gặp thảm kịch mà phải chịu thân phận rủi ro xấu, lem luốc của ba ông đầu rau. Họ hóa thân cho nhà bếp lửa mái ấm gia đình luôn ấm cúng. Có lẽ từ ý nghĩa này mà dân gian gọi Táo quân là vị thần định phúc, quản về nhân sự trong mái ấm gia đình .Từ đó, hàng năm vào ngày 23 tháng Chạp, những mái ấm gia đình làm lễ tiễn Táo quân về chầu Ngọc hoàng, gọi là Tết Táo quân. Lâu dần có nơi tổ chức triển khai lễ cúng Táo quân vào ba ngày khác nhau. Vua quan cúng ngày 23, thứ dân cúng ngày 24 và những người làm nghề chài lưới, ngư dân cúng vào ngày 25. Gần đây hoàn toàn có thể cúng Táo quân từ ngày 17 đến ngày 23 tháng Chạp .

Mâm cơm lễ ông Công, ông Táo cần những gì?

Lễ vật cúng Táo quân đa phần phụ thuộc vào vào điều kiện kèm theo của từng mái ấm gia đình, phổ cập là xôi, cơm canh, rượu nước, vàng mã, cau trầu, thịt gà, thịt lợn và hoa quả … Điều đặc biệt quan trọng phải có 3 bộ mũ áo, hài ; một hoặc 3 con cá chép vàng ( cá sống hoặc bằng giấy mã ). Sách ” Nước Ta phong tục ” của Phan Kế Bính ghi : ” Mua hai mũ ông, một mũ bà để thờ và mua con cá chép vàng để làm ngựa cho Táo quân lên chầu trời ” .Những năm 1990 quay trở lại trước, ở miền Bắc, nhiều mái ấm gia đình bất kể lễ vật nhiều hay ít, luôn cố gắng nỗ lực có một đĩa bánh kẹo ( bánh mật, kẹo mạch nha, kẹo lạc, kẹo vừng, kẹo kéo … ) hoặc một bát mật mía. Dân gian cho rằng Táo quân về chầu Ngọc hoàng cần ” ngọt giọng ” tấu báo những điều tốt đẹp về mái ấm gia đình mình, cầu mong Ngọc hoàng ban phúc lành cho mái ấm gia đình trong năm mới .Ở 1 số ít địa phương khu vực Bắc Trung bộ như Thọ Xuân, Cẩm Thủy ( Thanh Hóa ), lễ vật cúng Táo quân không dùng canh, vì ba ông Táo ( ba ông đầu rau ) được đắp bằng đất sét, cúng canh sợ làm Táo quân bị ” thũng ” chân. Chuyện dân gian ở đây kể rằng, xưa có mái ấm gia đình do lười biếng nên bần hàn, quanh năm chẳng có gì ăn, cuối năm cũng không có gì cúng Táo quân. Ngày 23 tháng Chạp, chủ nhà sang hàng xóm xin nước luộc chân giò về cúng Táo quân khiến ông bị sũng nước ( phù thũng ), thế cho nên nhân dân một số ít xã trong vùng kiêng bày canh trong mâm lễ .Nhà điều tra và nghiên cứu văn hóa truyền thống dân gian Nguyễn Hùng Vĩ, Đại học Quốc gia TP.HN cho rằng phong tục cúng Táo quân ở nước ta cơ bản thống nhất, cả về ý niệm, nghi thức, lễ vật và văn – sớ, chỉ có một vài yếu tố độc lạ mang tính dị bản trong sự tích ông Táo, vốn là thuộc tính của văn hóa truyền thống dân gian .

Một mâm lễ cúng ông Công, ông Táo của một mái ấm gia đình ở TP. Hà Nội. Ảnh : Bùi Thủy

Cúng Táo quân thời điểm nào?

Lễ cúng Táo quân đã được ấn định vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm, không cần chọn giờ, chỉ cần cúng xong trước 23 h là được .Cúng Táo quân gia chủ nên tự khấn vì ông Táo là thần trong nhà, không cần sớ tấu. Văn khấn là lời tiễn biệt, tâm sự, mong ước của gia chủ so với Táo quân trước khi ngài lên đường về trời chầu Ngọc hoàng .

Những điều cần chú ý trong lễ cúng ông Công, ông Táo

Xem thêm: Tư Vấn Tâm Lý

Chủ nhà khi cúng Táo quân phải thành tâm điểm lại những sai lầm đáng tiếc, việc xấu đã phạm phải trong năm, đã xảy ra trong mái ấm gia đình ; kiểm điểm, sám hối, hứa quyết tâm sửa đổi lỗi lầm và cầu xin Táo quân chỉ tấu báo những điều tốt đẹp, mong Ngọc hoàng ban phúc cho mái ấm gia đình .Trước đây nhiều mái ấm gia đình khi cúng Táo quân gọi hết con cháu đến nghe lời khấn, để cùng kiểm điểm với cha mẹ, cùng sám hối và biết phấn đấu, tu dưỡng trong năm mới. Hoặc trong bữa cơm sau lễ cúng Táo quân, ông bà, cha mẹ kể lại sự tích Táo quân và căn dặn con cháu phải ăn ở phúc đức, chăm ngoan, không được thao tác xấu, trung thực. Đây là điểm quan trọng nhất trong lễ cúng Táo quân vì nó mang tính giáo dục, niềm tin hướng thiện thâm thúy .

Thả con cá chép xuống sông sau lễ cúng để ông Táo lấy ” phương tiện đi lại ” lên trời báo cáo giải trình. Người dân thường thả cá ở sông vì sông sẽ chảy ra biển lớn ; còn ao, hồ là chỗ nước đọng ít được chọn hơn. Ảnh : Gia Chính

Văn khấn Nôm lễ Táo quân hàng năm (tham khảo)

Bày lễ, thắp hương xong khấn như sau :Kính lạy ngài bản gia Đông Trù tư mệnh Táo phủ thần quân !Kính lạy những ngài bản gia thần linh, thần hoàng bản thổ, ngũ phương ngũ lộ long mạch tài thần, ngũ phương ngũ thổ phúc đức chính thần, bản gia chấp sự chư tôn thần !Tiến chủ con là : ( tên ông bà cha mẹ, con cháu … ) đồng gia đẳng .Hôm nay là ngày ngài Đông Trù tư mệnh Táo phủ thần quân về trời phụng mệnh Ngọc đế. Tiến chủ chúng con thành tâm sửa biện hương hoa phẩm vật, xiêm hài áo mũ, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, dâng hiến tôn thần, đốt nén tâm hương dốc lòng bái thỉnh .Chúng con kính mời :Ngài Đông Trù tư mệnh Táo phủ thần quân giáng lâm trước án, thụ hưởng lễ vật .Kính mời những ngài bản gia thần linh, thần hoàng bản thổ, ngũ phương ngũ lộ long mạch tài thần, ngũ phương ngũ thổ phúc đức chính thần, bản gia chấp sự chư tôn thần đồng tọa, thụ hưởng lễ vật .

Tuân theo lệ cũ, ngài Đông Trù tư mệnh Táo phủ thần quân là chủ Ngũ Tự. Cúi xin ngài soi xét lòng trần, gia ban phúc lộc. Trong năm gia đình chúng con có những sai phạm, lỗi lầm gì xin tôn thần gia ân châm chước (đến đây gia chủ có thể bộc bạch những điều tốt – xấu của gia đình, nhận lỗi, sám hối, hứa sửa đổi). Ngài về trời chầu Ngọc đế, tấu xin Ngọc đế gia ân ban phước, phù hộ toàn gia chúng con trai gái trẻ già được an ninh khang thái!

Xem thêm: Tư vấn luật L24H✔️Luật sư tư vấn pháp luật miễn phí qua điện thoại

Chúng con xin giải bày tấm lòng thành thực. Cúi xin những vị thần minh chứng giám !Cẩn cáo, thượng hưởng !

Nhà nghiên cứu văn hóa Phạm Đình Hải

Source: https://suanha.org
Category : Tư Vấn